Ένα σημαντικό ιστορικό κειμήλιο, κρυμμένο στον χώρο του Ναυστάθμου Σαλαμίνας.

Γράφει ο Αρχιπλοίαρχος ΠΝ (ε.α.) Λεωνίδας Τσιαντούλας, Αντιπρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Ναυτικής Ιστορίας

Η περιοχή του Ναυστάθμου Σαλαμίνας είναι ένας χώρος με πολλά κρυμμένα ιστορικά κειμήλια, που περιμένουν κάποια συγκυρία για να έρθουν στο φως. Πριν λίγα χρόνια ταυτοποιήθηκαν τμήματα από τα πλοία “Καρτερία” και “Επιχείρησις” ενταγμένα σε κτίρια του Ναυστάθμου. Επίσης πριν λίγα χρόνια  εντοπίστηκαν στον θαλάσσιο χώρο του στενού Ναυστάθμου – Αμφιάλης υπολείμματα από το “τιμητικά βυθισθέν” μπρίκι Άρης, του οποίου, μάλιστα, ο ιστός δεσπόζει και σήμερα στο κτίριο της Κίνησης Λιμένος υποστηριζόμενος από 6 σωλήνες που κατά πάσα πιθανότητα προέρχονται και αυτοί από το “Καρτερία”. Σήμερα θα σας μιλήσω για μια ακόμα ανακάλυψη που νομίζω ότι πρέπει να αξιοποιηθεί από το Πολεμικό Ναυτικό με την τιμή και τον σεβασμό που της αξίζει. 

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.  Η αρχή είναι η χρονική περίοδος 1911-12 που στα ναυπηγεία Vulkan AG στο Στετίνο (που βρίσκεται στη σημερινή Πολωνία) ναυπηγούνται τα γερμανικά τορπιλοβόλα κλάσης V1. Ήταν 6 στον αριθμό και αριθμήθηκαν από V1 έως V6. Η Ελλάδα τότε προετοιμαζόταν για την νέα και όπως φαινόταν αναπόφευκτη σύγκρουση με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στο πλαίσιο της τεράστιας προσπάθειας για ταχεία ενίσχυση του Εθνικού Στόλου έγινε χρήση ακόμα και της συγγένειας της πριγκίπισσας Σοφίας (συζύγου του τότε διαδόχου Κωνσταντίνου) με τον Κάιζερ Γουλιέλμο (ήταν αδελφή του) με αποτέλεσμα να δεχθεί η γερμανική πλευρά να αγοράσουμε τα σχεδόν έτοιμα V5 και V6, τα οποία ονομάστηκαν “Νέα Γενεά” και “Κεραυνός”. Η ασυνήθιστη ονομασία του πρώτου οφείλεται στον ποιητή Σπύρο Ματσούκα, ο οποίος αφού με εράνους κατάφερε να συγκεντρώσει το μεγαλύτερο ποσό για την αγορά του έγινε και ονοματοδότης του.

 Λόγω του ότι ο Α’ Βαλκανικός  Πόλεμος κηρύχθηκε πριν την επίσημη παράδοση των σκαφών στην ελληνική πλευρά, αυτά σχεδόν “απήχθησαν” από τα ελληνικά πληρώματα και κατέπλευσαν εσπευσμένα στο Αιγαίο όπου ενώθηκαν με τον Ελληνικό Στόλο στις 8 Δεκεμβρίου 1912, την ημέρα που άρχιζε η επιχείρηση απελευθέρωσης της Λέσβου. Τα πλοία αυτά, που αν και τορπιλοβόλα στον Ελληνικό Στόλο χαρακτηρίστηκαν ως αντιτορπιλικά , πήραν ενεργό μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις του Α’ και Β’ Βαλκανικού Πολέμου στο Ανατολικό Αιγαίο παρά τα σοβαρά λειτουργικά τους προβλήματα. Τα προβλήματα κυρίως οφείλονταν στο ότι ήταν τα πρώτα ελληνικά πλοία που κινούνταν με ατμοστρόβιλους, τεχνολογία εντελώς νέα εκείνη την εποχή για πλοία αυτού του μικρού μεγέθους. Διέθεταν από 3 λέβητες άνθρακα και από 1 λέβητα πετρελαίου οι οποίοι τροφοδοτούσαν 2 ατμοστρόβιλους συνολικής ισχύος 17.000 shp. Aυτοί θεωρητικά έδιναν μεγίστη ταχύτητα 32 κόμβους. Η πραγματικότητα, όμως δεν ήταν τόσο ρόδινη, αφού οι βλάβες έπεφταν βροχή.

Λόγω της καθυστερημένης εισόδου της Ελλάδας στο πλευρό της Τριπλής Συμμαχίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο τα 2 πλοία κατασχέθηκαν από τους Συμμάχους τον Οκτώβριο του 1916 και χρησιμοποιήθηκαν ως περιπολικά από το Γαλλικό Ναυτικό μέχρι το 1918  που επιστράφηκαν στον Ελληνικό Στόλο. Αφού ύψωσαν ξανά την ελληνική σημαία τα πλοία εκτέλεσαν επιχειρησιακές αποστολές στο Αιγαίο (και όχι μόνο, αφού το “Κεραυνός” κατέπλευσε στην Κωνσταντινούπολη από όπου επιχείρησε για ένα διάστημα στην περιοχή της Σεβαστούπολης σε συνεργασία με το “Κιλκίς”). Και τα 2 πλοία παροπλιστήκαν μετά τη λήξη του Πολέμου εξαιτίας της μεγάλης δυσχέρειας στη συντήρηση τους. Το “Νέα Γενεά” πωλήθηκε για σκραπ το 1921, ενώ το “Κεραυνός” αποδείχτηκε επτάψυχο, αφού μετά την εκποίηση του το 1924 μετατράπηκε σε φορτηγίδα. Μάλιστα τα στοιχεία λένε ότι το 1933 μετονομάστηκε σε “Άρης”και το 1960 σε “Αλέξανδρος”. Τα ίχνη του εντοπίζονται για τελευταία φορά το 1984 που καταγράφεται η πώλησή του αλλά δεν είναι γνωστό το τι απέγινε το ιστορικό πλοίο, αφού δεν καταχωρήθηκε ποτέ στο νηολόγιο η διαγραφή του.

Αλλά για να έρθουμε στο κυρίως θέμα μας, τα 2 αυτά πλοία ήταν εξοπλισμένα (εκτός των τορπιλοσωλήνων) με πυροβόλα Krupp 8,8 cm (4 κάθε πλοίο). Μετά τον παροπλισμό τους τα πυροβόλα αποθηκεύτηκαν και λίγα χρόνια μετά, την περίοδο 1926-28 (περίοδος σημαντικών μετασκευών – εκσυγχρονισμών σε πλοία του Ναυτικού χάρη στον Ναύαρχο Χατζηκυριάκο που διετέλεσε τότε Υπουργός Ναυτικών), τοποθετήθηκαν στα παρακάτω πλοία:

α. Τα 4 πυροβόλα από το “Νέα Γενεά” τοποθετήθηκαν από 2 στα Αντιτορπιλικά “Ασπίς” και “Νίκη” αντικαθιστώντας τα πυροβόλα Hotchkiss που μέχρι τότε διέθεταν (τότε άλλαξε ο χαρακτηρισμός τους από αντιτορπιλικά σε τορπιλοβόλα).

β. Τα 4 πυροβόλα από το “Κεραυνός” τοποθετήθηκαν από 2 στα Αντιτορπιλικά “Σφενδόνη” και “Θύελλα” αντικαθιστώντας τα πυροβόλα Hotchkiss που μέχρι τότε διέθεταν (τότε άλλαξε ο χαρακτηρισμός τους από αντιτορπιλικά σε τορπιλοβόλα).

Εκτός από το “Θύελλα”, που βυθίστηκε στη Βουλιαγμένη τον Απρίλιο του 1941 μετά από γερμανική αεροπορική επιδρομή, τα “Ασπίς”, “Νίκη” και “Σφενδόνη”, παρά την παλαιότητα τους, ακολούθησαν τον Στόλο μας στη Μέση Ανατολή και επέστρεψαν στην Ελλάδα το 1944 με την απελευθέρωση, για να παροπλιστούν το 1945.

Και τώρα ερχόμαστε στο σήμερα: Στην είσοδο του Διοικητηρίου του Ναυστάθμου Σαλαμίνας συναντάμε ως διακοσμητικό στοιχείο (σύνηθες στις Υπηρεσίες του ναυτικού) 2 παλιά ναυτικά πυροβόλα σε αρκετά καλή κατάσταση.

Αν προσέξει κανείς καλύτερα θα δει επάνω στα πυροβόλα 2 ενσωματωμένες μπρούτζινες πινακίδες, πολύ αποκαλυπτικές για την ταυτότητά τους, οι οποίες αναγράφουν τα ακόλουθα:

FRIED. KRUPP

AG

ESSEN A/R.Nr.1216

και

8,8cm Tbts.L.

Από αυτές προκύπτει ότι έχουμε να κάνουμε με πυροβόλο διαμετρήματος 8,8 cm κατασκευασμένο από την εταιρεία Friedrich Krupp AG που εδρεύει στο Essen. Ο αριθμός παραγωγής του αντικειμένου είναι 1216. Τα αρχικά Tbts.L., σύμφωνα με την Γερμανική τυποποίηση, αντιστοιχούν στον χαρακτηρισμό Torpedoboots-Lafette, που έφεραν τα γερμανικά πυροβόλα που τοποθετούνταν σε τορπιλοβόλα.

Είναι γνωστό ότι τα μόνα πυροβόλα Krupp 8,8 που υπηρέτησαν στο Ναυτικό μας ήταν εκείνα που τοποθετήθηκαν στα “Νέα Γενεά” και “Κεραυνός” από κατασκευής τους. Οι ατμοημιολίες “Αφρόεσσα”, “Πανόπη”, “Σφενδόνη” και “Πληξαύρα” του τέλους του 19ου αιώνα είχαν μεν από ένα πυροβόλο Krupp αλλά αυτά ήταν διαμέτρου 8,7 και όχι 8,8 cm.

Ως τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό στοιχείο για την ταυτοποίηση των πυροβόλων επικαλούμαι μια πολύ σπάνια φωτογραφία που εικονίζει τον Υποπλοίαρχο Γ. Μπούμπουλη επί του “Νέα Γενεά” να ακουμπά σε ένα από αυτά τα πυροβόλα, τα χαρακτηριστικά του οποίου φαίνονται ευκρινέστατα.

Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι έχουμε να κάνουμε με 2 (ίσως τα μοναδικά σωζόμενα) από τα 8 συνολικά περίφημα πυροβόλα Κrupp 8,8 cm των αντιτορπιλικών “Νέα Γενεά” και “Κεραυνός”. Πρόκειται για πυροβόλα που μέσα από διάφορα ιστορικά πλοία υποστήριξαν τον Ελληνικό Στόλο σε όλο το πρώτο μισό του 20ου αιώνα πολεμώντας σε 2 Βαλκανικούς Πολέμους, μια Μικρασιατική Εκστρατεία και 2 Παγκόσμιους Πολέμους! Δεν το λες και λίγο.

Βιβλιογραφία:

Κ. Παίζης – Παραδέλλης: “Τα πλοία του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού”. Γεν. Επιτελείο Ναυτικού 1979

Η. Νταλούμης: “Τα πλοία του Ναυτικού”. Ναυτ. Μουσείο Ελλάδος 2017

Ε. Καββαδίας: “Ο Ναυτικός Πόλεμος του 1940 όπως τον έζησα” Πυρσός 1950

Ι. Παλούμπης: “Βαλκανικοί Πόλεμοι – Ο Ναυτικός Αγώνας”. Ναυτ. Μουσείο Ελλάδος 2007

http://www.navweaps.com/Weapons/WNGER_88mm-30_skc97.php

https://en.wikipedia.org/wiki/V1-class_destroyer

https://en.wikipedia.org/wiki/Greek_destroyer_Keravnos

https://en.wikipedia.org/wiki/Greek_destroyer_Nea_Genea

https://en.wikipedia.org/wiki/Greek_destroyer_Aspis_(1907)

https://en.wikipedia.org/wiki/Greek_destroyer_Niki_(1906)

https://en.wikipedia.org/wiki/8.8_cm_SK_L/30_naval_gun

Ευχαριστίες για την πολύτιμη βοήθειά τους στον Αντιναύαρχο ΠΝ (ε.α.) Γ. Μπαμπλένη, στον Πλοίαρχο Ι. Σαμοθράκη ΠΝ, στον Πλωτάρχη (Ο) Α. Παπαδημητρόπουλο, και στον κ. Α. Μπιλάλη.