ΒΟΤΡΥΣ: Το ελληνικό πλοίο που βυθίστηκε στην Αλβανία το 1940

Άλλη μια σημαντική επιτυχία του μέλους του ΕΛ.Ι.Ν.ΙΣ , διακεκριμένου ερευνητή και έμπειρου αυτοδύτη Γιώργου Καρέλα, ο οποίος έρχεται να φωτίσει την άγνωστη ιστορία ενός ναυαγίου ελληνικού πλοίου, που βυθίστηκε στις 29 Δεκεμβρίου του 1940 στο λιμάνι των Αγίων Σαράντα, από την ιταλική αεροπορία. Η εξιστόρηση της έρευνας, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα από το www.ww2wrecks.com 

Mια φωτογραφία που εντόπισα στο διαδίκτυο τραβηγμένη από αεροπλάνο Στούκα Ju 87 της Regia Aeronautica από το αρχείο του Franco Benato έφερε μια σύντομη περιγραφή «βομβαρδισμός στην Ελλάδα από την 237 Squadriglia» με έτος λήψης το 1940. Λίγο από μια σχετική πείρα που έχω αποκτήσει σχετικά με το αντικείμενο – δηλαδή τους βομβαρδισμούς και τα μέρη που πραγματοποίησε προσβολές σε θαλάσσιους στόχους η Ιταλική και Γερμανική αεροπορία -, λίγο από την τοπογραφία της εικόνας (ιδιαίτερα από τους ορεινούς όγκους στο βάθος), μετά από κάμποσο καιρό άκαρπων ερευνών άρχισα να σκέφτομαι την περίπτωση η επίθεση να έγινε στη Βόρειο Ήπειρο, την Αλβανία και μελετώντας στόχους, κατέληξα στο λιμάνι των Αγίων Σαράντα (Porto Edda για τους Ιταλούς). 

Η επαφή μου με τον Limos Didani, δημοσιογράφο στην περιοχή και διαχειριστή της σελίδας Saranda Web κατέληξε στην επιβεβαίωση από την πλευρά του ότι η περιοχή της προσβολής του πλοίου ήταν πράγματι η περιοχή των Αγίων Σαράντα πράγμα που σήμαινε ότι το προσβαλλόμενο πλοίο πιθανότατα ήταν Ελληνικό.

Στη διαδικτυακή σελίδα του καταδυτικού κέντρου Spiranca Diving στους Αγίους Σαράντα ένα βίντεο από κατάδυση σε ένα ναυάγιο της περιοχής που τα καταδυτικά κέντρα της περιοχής το αποκαλούν «Tomori fishing vessel wreck» τράβηξε την προσοχή μου. Το πλοίο έμοιαζε με το Βότρυς, όπως παρατήρησα σε σχετικές φωτογραφίες και βίντεο στο διαδίκτυο. Αλλά και η φιγούρα του προσβαλλόμενου πλοίου στην φωτογραφία του βομβαρδισμού της Ιταλικής αεροπορίας έμοιαζε με το Βότρυς, όσο αυτό είναι δυνατό να επιβεβαιωθεί, λόγω και της απόστασης που έχει ληφθεί η φωτογραφία.

Στο μεταξύ είχα φροντίσει να βρω φωτογραφία του πλοίου για να κάνω τις συγκρίσεις. Το πλοίο ΒΟΤΡΥΣ πάντως σε συζητήσεις στο διαδίκτυο φερόταν ως ανελκυσμένο. Ο ιδιοκτήτης του καταδυτικού κέντρου Spiranca Diving Saimir Kushova με τον οποίο ήρθα σε επαφή έδειξε ενδιαφέρον να εξετάσει τα γραφόμενά μου και προθυμοποιήθηκε να βοηθήσει στην έρευνα.

Ταυτόχρονα ξεκίνησα να προετοιμάζω μια πιθανή αποστολή στην περιοχή και να ψάχνω πληροφορίες για τις σχετικές άδειες που απαιτούνται και τη νομοθεσία που ισχύει στην Αλβανία. Πριν όμως θα έπρεπε να επισκεφτώ την περιοχή και να καταδυθώ στο ναυάγιο για να σιγουρευτώ ότι πράγματι ήταν αυτό το ναυάγιο του Βότρυς.

Η ιστορία του ΒΟΤΡΥΣ

Το Ελληνικό φορτηγό Βότρυς ανήκε στην ομώνυμη εταιρεία Οίνων και Αποσταγμάτων. Είχε επιταχθεί από την Ελληνική κυβέρνηση και την ημέρα που βυθίστηκε εκτελούσε μεταφορά πυρομαχικών και υλικού με προορισμό το λιμάνι των Αγίων Σαράντα. Την αποστολή είχε αναλάβει να εκτελέσει ο πλοίαρχος Θεόδωρος Μαρματσούρης, με πλήρωμα 6 ανδρών όλοι με καταγωγή από τον Αργοσαρωνικό (5 Σπετσιώτες ένας Υδραίος και ένας Πειραιώτης).

Τι απέγινε όμως το πλοίo; Aνελκύστηκε όπως αναφέρεται στο διαδίκτυο, βυθίστηκε μετά την προσβολή του και που; Εκτέλεσε ή όχι την αποστολή του μιας και στη φωτογραφία από την ώρα της επίθεσης φαίνεται να επιστρέφει στην Ελλάδα;

Βρέθηκα στην Αλβανία, στους Άγιους Σαράντα για την ταυτοποίηση του μυστηριώδους ναυαγίου. Με τη βοήθεια του τοπικού καταδυτικού κέντρου Spiranca άρχισα να συλλέγω πληροφορίες και το κουβάρι άρχισε να ξετυλίγεται. Ο Saimir, ο ιδιοκτήτης του καταδυτικού μου είπε ότι το ναυάγιο βρισκόταν σε βάθος περίπου 30 μέτρων και η πρόσβαση θα γινόταν από την ακτή με αρκετούτσικο κολύμπι. Επίσης μου είπε ότι κοντά στο ναυάγιο εντοπίστηκε πρόσφατα ένα άλλο ξύλινο ναυάγιο. Επισήμανε σωστά ότι αυτό ίσως είναι το Tomori, το ψαροκάικο που βυθίστηκε τη δεκαετία του 70 και πιθανώς προκάλεσε σύγχυση με το άγνωστο παλιότερο ναυάγιο που ευελπιστούσαμε να είναι το Βότρυς.

Η ταυτοποίηση του ναυαγίου

Απέμενε η ταυτοποίηση. Μια και μοναδική κατάδυση ήταν το μόνο που μπορούσα να κάνω με τη Σοφία μιας και ο χρόνος πίεζε. Θα προσπαθούσαμε να κάνουμε την ταυτοποίηση και μια  φωτογραφική καταγραφή του ναυαγίου σε μια και μόνη κατάδυση. Με οδηγό τον Saimir φτάσαμε στο ναυάγιο κολυμπώντας υποβρυχίως περίπου 200 μέτρα από την ακτή. Συναντήσαμε την πρύμνη πρώτα πράγμα που σήμαινε ότι το πλοίο κοιτούσε προς την έξοδο του κόλπου και την Κέρκυρα.

Στην πρύμνη ένα χαρακτηριστικό ταμπούκι, το φουγάρο, μετά οι φεγγίτες του μηχανοστασίου κατόπιν η γέφυρα, ή μάλλον ότι είχε απομείνει από αυτή , δηλαδή τα μεταλλικά πλαίσια της άλλοτε ξύλινης κατασκευής.

Προχωρώντας προς την πλώρη περάσαμε τα δύο αμπάρια του πλοίου. Στην αριστερή πλευρά του ναυαγίου παρατηρήσαμε στρέβλωση προς τα μέσα των λαμαρινών του κύτους και της κουπαστής πράγμα που με έκανε να υποθέσω ότι η κυρία αιτία της βλάβης δεν θα μπορούσε να είναι άλλη από βομβαρδισμό.

Η χαρακτηριστική πλώρη του πλοίου με έκανε να βεβαιωθώ παρά την πολύ κακή υποβρύχια ορατότητα ότι το ναυάγιο που είχα μπροστά μου ήταν το Βότρυς. Τα άδεια αμπάρια σήμαιναν ότι το πλοίο ολοκλήρωσε την αποστολή του. Μια τελευταία στάση και παρατήρηση στο μηχανοστάσιο δεν έγινε τυχαία.

Το πλοίο μήκους 31 μέτρων ναυπηγήθηκε το 1908 με το όνομα Rapp. Ήταν το πρώτο πλοίο στον κόσμο μαζί με το αδελφό του πλοίο Schnapp στο οποίο τοποθετήθηκαν μηχανές diesel κατασκευασμένες στη Σουηδία από την AB Motorer. Ακόμα και την περίοδο του πολέμου λίγα πλοία -ιδιαίτερα στην Ελλάδα- έφεραν ντιζελομηχανες και αυτός ίσως όταν ο λόγος που επιλέχθηκε για την σημαντικότατη αυτή αποστολή μεταφοράς του πολύτιμου πολεμικού υλικού και εξοπλισμού για τον Ελληνικό στρατό που έγραφε ιστορία με χρυσά γράμματα στα βουνά της Βορείου Ηπείρου. Μόνο και μόνο όμως το γεγονός όμως ότι το πλοίο φέρει την πρώτη ντιζελομηχανή που τοποθετήθηκε σε πλοίο το καθιστά άμεσα ένα υποβρύχιο μουσείο.

Το σημείο που βυθίστηκε τελικά το πλοίο βρίσκεται κοντά στο σημείο που φαίνεται να βομβαρδίζεται στη φωτογραφία. Ο ηρωικός του καπετάνιος αψηφώντας τα 24 Ιταλικά Στούκας Picciatello που επέδραμαν εναντίον του κατάφερε να το φέρει κοντά στην ακτή στην προσπάθεια του να το σώσει.

Τα επόμενα βήματα

Η διοργάνωση μιας αποστολής για την κινηματογράφηση του ναυαγίου θεωρείται από την πλευρά μου επιβεβλημένη. Δεδομένου ότι τα ναυάγια στη γειτονική χώρα προστατεύονται, η αποστολή θα πρέπει να γίνει αφού δοθούν οι σχετικές άδειες από τις αρμόδιες αρχές της γειτονικής χώρας. Οι πρώτες ενέργειες έχουν γίνει προς αυτή την κατεύθυνση. Σημαντικό είναι να γίνει συνεννόηση ώστε να δοθεί άδεια και στο τοπικό καταδυτικό να υποστηρίξει την αποστολή αλλιώς τα έξοδα για μια ιδιωτική ερασιτεχνική προσπάθεια θα είναι υπέρογκα.

Η σκέψη για μια αποστολή το φετινό καλοκαίρι εγκαταλείφθηκε κυρίως λόγω των τριπλών εκλογών στην Ελλάδα. Και πάλι όμως χρειάζεται οργάνωση και διατυπώσεις για μια αποστολή σε μια άλλη χώρα η οποία μόλις σχεδιάζει το νομικό της πλαισιο για καταδύσεις σε ναυάγια. Ήδη πάντως έχει κάνει μεγάλα βήματα στον καταδυτικό της τουρισμό. Κοντά στους Αγίους Σαράντα έχουν βυθιστεί για τουριστικούς λόγους 4-5 παλιές τορπιλάκατοι και μικρά πολεμικά πλοία του Αλβανικού ναυτικού σε βάθη 16-30 μέτρα. Οι Άγιοι Σαράντα αν και σαν μέρος άναρχα δομημένο με πολλά τσιμεντένια κτίρια χτισμένα κοντά στην ακτή δεν ταιριάζει με την αισθητική μου είναι ένα σύγχρονο θέρετρο με πολλές ανέσεις, καλές τιμές, ασφάλεια και κυρίως φιλικούς και χαμογελαστούς κατοίκους. Από τη στιγμή που βεβαιώθηκα για την ύπαρξη του ναυαγίου θεώρησα χρέος μου να ενημερώσω το Ελληνικό και το Αλβανικό κοινό και αρχές για την ύπαρξη αυτού του σημαντικού ναυαγίου με σκοπό να αναδειχθεί από τις Αλβανικές αρχές με τον σεβασμό που του αρμόζει.

Γιώργος Καρέλας