Η άγνωστη και συναρπαστική ιστορία του Εμμανουήλ Ματθαίου.

Γράφει ο Γρηγόρης Μπλαβέρης

Ο Εμμανουήλ Κωνσταντίνου Ματθαίος γεννήθηκε το 1902 στη Νέα Πέλλα Αταλάντης. Ήταν το έβδομο από τα εννέα παιδιά μιας μεσαίας οικογένειας με καταγωγή από τον Αγωνιστή του ‘21 Βασιλικό Δουμπιώτη.  Ο πατέρας του Κωνσταντίνος ήταν ευκατάστατος αγρότης που ονειρευόταν οι γιοί του να σπουδάσουν και οι κόρες του να παντρευτούν επιστήμονες. Η οικογένεια Ματθαίου στον 20 αιώνα θα «δώσει» τρία μέλη της στην Πατρίδα. Ο αδελφός του Αλέξανδρος, φοιτητής Νομικής, θα σκοτωθεί  το  1922 στην  Μικρασιατική  Εκστρατεία.  Ο  αδελφός  του Ευάγγελος,  ιπτάμενος  Ανθυποσμηναγός,  θα  σκοτωθεί  το  1934  στο Τατόι όταν  το  αεροπλάνο  που  οδηγούσε,  λόγω  παλαιότητας,  θα διαλυθεί στον αέρα. Τέλος, ο ανηψιός του Κωνσταντίνος, υιός του πρωτότοκου αδελφού Γεωργίου, Ανθυπολοχαγός Μηχανικού του Ελληνικού  Στρατού, θα σκοτωθεί το 1943 ως μέλος αντιστασιακής ομάδας, σε μάχη με τους Γερμανούς κατακτητές.

Ο Εμμανουήλ Ματθαίος τον Σεπτέμβριο 1917 εισάγεται στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, πρώτος σε σειρά επιτυχίας/αρχηγός τάξης.  Συμμαθητές του μεταξύ άλλων οι Τούμπας, Νεόφυτος, Λελούδας, που έγραψαν την δική τους ένδοξη ιστορία στο Βασιλικό Ναυτικό. Τον Απρίλιο 1922 ονομάζεται μάχιμος Σημαιοφόρος και πρώτη του μετάθεση θα είναι στο Θ/Κ ΚΙΛΚΙΣ, το οποίο το Σεπτέμβριο 1922, χάρη  στην  αυτενέργεια  του  Πλοιάρχου  Θεοφανίδη και τη συνεργασία του με τον Αμερικανό Αsa Jennings, θα σώσει τις ζωές δεκάδων χιλιάδων προσφύγων και την τιμή του Πολεμικού μας Nαυτικού. Με υποτροφία του Βασιλικού Ναυτικού ο Εμμανουήλ Ματθαίος θα σπουδάσει την δεκαετία του ’30 Ηλεκτρολόγος Μηχανολόγος στο Παρίσι.

Τον  Μάιο  1938  μετά  από  αίτησή  του  αποστρατεύεται  με  το βαθμό του Πλωτάρχη και εγκαθίσταται με τη Γαλλίδα σύζυγό του και τα δύο τότε παιδιά του στη Γαλλία (Βρετάνη). Εκείνη την εποχή τίποτε δεν  προμήνυε  αυτά  που  επρόκειτο  να  ακολουθήσουν  τα  αμέσως επόμενα χρόνια, τα οποία θα μπορούσαν να αποτελέσουν σενάριο κινηματογραφικής ταινίας.

Με την ιταλική εισβολή στην Ελλάδα ο Ματθαίος παίρνει την μεγάλη απόφαση. Τι κι αν είχε αποστρατευθεί, τι κι αν ήταν παντρεμένος με τέσσερα μικρά παιδιά, το μεγαλύτερο 5 ετών και το μικρότερο νεογέννητο. Τι κι αν βρισκόταν σε μια ξένη χώρα, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την Πατρίδα του, σε μία Ευρώπη που οι δυνάμεις του Άξονα κυριαρχούσαν από άκρη σε άκρη. Ήταν Έλληνας Αξιωματικός, η Πατρίδα του ήταν σε Πόλεμο και αυτός έπρεπε, πιστός στον όρκο που είχε δώσει, να την υπερασπιστεί ! Αυτό έπρεπε να κάνει, παρά τις δυσμενείς συνθήκες και αυτό έκανε !

Με  ποδήλατο  θα  φύγει  από  τη  Βρετάνη,  θα  διασχίσει  την κατεχόμενη Γαλλία, τη Γαλλία του Βισύ, την Ισπανία και θα βρεθεί στο Γιβραλτάρ, όπου θα επιβιβαστεί σε φορτηγό πλοίο με το οποίο θα διασχίσει όλη τη Μεσόγειο για να έλθει τον Μάρτιο 1941 στην Ελλάδα. Παρουσιάζεται στο Υπουργείο, ανακαλείται στην ενεργό υπηρεσία και λόγω των σπουδών του αναλαμβάνει, σε συνεργασία με τον Βρετανό πλοίαρχο Show, την Ελληνική Αντιναρκική Υπηρεσία (Δ/νση Τορπιλών – Ναρκών). Οι  Γερμανοί, παράλληλα με την χερσαία εισβολή τους στην Ελλάδα, αεροπορικώς ποντίζουν μεγάλο αριθμό μαγνητικών ναρκών στο λιμάνι τού Πειραιά και στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας.  Το   μοναδικό ναρκαλιευτικό πλοίο που υπάρχει θα ανατιναχθεί την πρώτη κιόλας ημέρα σε εχθρική επιδρομή. Η λύση θα  δοθεί  χάρις  στην  ευρηματικότητα  των  Ματθαίου  –  Show.  Μία βενζινάκατος προηγείτο των ρυμουλκών ή λοιπών πλοίων και από την πλώρη της κάθε 10-15΄΄ έριχναν ριπές πολυβόλου προς την επιφάνεια της θάλασσας. Αν υπήρχε νάρκη επλήττετο και εκρήγνυτο . Με αυτόν τον πρωτότυπο τρόπο το λιμάνι και ο ναύσταθμος έμειναν ανοικτά και όταν,  μετά  την  κατάρρευση  του  μετώπου, χρειάστηκε τα πλοία να φύγουν η αναχώρηση έγινε με μεγάλη επιτυχία.

Ο Εμμανουήλ Ματθαίος θα ακολουθήσει τον Βασιλιά και την Κυβέρνηση αρχικά στην Κρήτη και στη συνέχεια στη Μέση Ανατολή. Στην Αλεξάνδρεια και ενώ έχει προαχθεί σε Αντιπλοίαρχο θα δημιουργήσει τον στολίσκο Εξουδετέρωσης Μαγνητικών και Ακουστικών Ναρκών (ΕΜΑΝ) . Θα εκπαιδεύσει το προσωπικό των πλοίων και επειδή δεν υπήρχαν ειδικά προς τούτο πλοία με κίνδυνο της ζωής του θα μεταβεί στην κατεχόμενη Κρήτη για να «βρει» τα κατάλληλα ιστιοφόρα, τα οποία θα φέρει στην Αλεξάνδρεια και θα τους εγκαταστήσει συσκευές για την εξουδετέρωση των ναρκών επιδράσεως. Στη συνέχεια θα μετατρέψει σε ναρκαλιευτικά και άλλα «ετερόκλητα» πλωτά κατασκευάσματα από αυτά που έφταναν στην Αλεξάνδρεια ή βρίσκονταν στα διάφορα λιμάνια της Ανατολικής Μεσογείου. Η ΕΜΑΝ με συνεχείς «γριπίσεις» στα λιμάνια της Αν. Μεσογείου θα κρατήσει τους διαύλους ανοικτούς προσφέροντας στις συμμαχικές δυνάμεις πολύτιμες υπηρεσίες, δεχόμενη την ευαρέσκεια του Βρετανού στολάρχου της Μεσογείου. Για τη δράση του αυτή ο Ματθαίος θα παρασημοφορηθεί από τους Βρετανούς.

Ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει για το ρόλο της ΕΜΑΝ και του Ματθαίου κατά την εκκένωση της Αλεξάνδρειας από τις συμμαχικές δυνάμεις  τον Ιούνιο 1942,  όπου  σε  αντίθεση  με  την  κατάσταση σύγχυσης  και  πανικού που επικρατούσε, λόγω της ταχύτατης προέλασης   του Ρόμμελ, τα πλοία της ΕΜΑΝ με απόλυτη τάξη και πειθαρχία  επιτελούσαν  το  έργο  για  το  οποίο  είχαν  διαταχθεί,  της ναρκοθέτησης του λιμανιού  (βλ. Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας του Σ. Γρηγοριάδη και Έκθεση σχετικά με τη δράση του Ναυτικού κατά τον Πόλεμο 1940-1944 του Αντιναύαρχου Δ. Φωκά) .

Τον Οκτώβριο 1942 όταν δημιουργείται ο Ιερός Λόχος ο Ματθαίος ζητά από τους πρώτους να καταταγεί εθελοντής! Του αρνούνται, γιατί τον θεωρούν απαραίτητο για το Ναυτικό, εκείνος όμως επιμένει γιατί δεν του αρκεί ο «παθητικός πόλεμος»,  θέλει να πολεμήσει ενεργά τον   εχθρό! Μαζί με τον Διοικητή του Ιερού Λόχου Χριστόδουλο Τσιγάντε κατορθώνουν να πείσουν Ναυάρχους, Υπουργό και Εγγλέζους και ο Ματθαίος τελικώς  εντάσσεται στον Ιερό Λόχο, όπου υπηρετεί  ως «δεκανέας». Είναι ο πρώτος και ο μεγαλύτερος σε βαθμό αξιωματικός του Βασιλικού Ναυτικού που γίνεται Ιερολοχίτης. Συμμετέχει στη Διοίκηση του Λόχου και ως ναυτικός είναι πολύτιμος στη «ναυσιπλοΐα» της ερήμου, ιδιαίτερα τη νύκτα. Πολλές φορές μαζί με τον Τσιγάντε παίρνουν το τζιπ τους με ένα πολυβόλο και  δύο αυτόματα όπλα και με οδηγό τον Ματθαίο εισχωρούν βαθιά στην έρημο, πίσω από τις εχθρικές γραμμές και επιστρέφουν το πρωί. Έχει μαζί του όλα τα ναυτικά όργανα: θεοδόλιχους, εξάντες, αστρονομικούς πίνακες. Είναι τέτοια η ακρίβεια των στιγμάτων που επιτυγχάνει χάρις στον Ματθαίο ο Ιερός Λόχος που από το στρατηγείο του Μοντγκόμερι θα ζητήσουν στίγματα για αεροδρόμια, σταυροδρόμια, πηγάδια στην Έρημο (βλ. άρθρο αρ.25 Χρ.Τσιγάντε στην εφ.Εθνος ).

Με τον Ιερό Λόχο ο Ματθαίος θα λάβει μέρος στις επιχειρήσεις της Τυνησίας. Μετά  τη  νίκη  των  συμμάχων  στη  Βόρειο  Αφρική επανέρχεται στο Β.Ν. ως Κυβερνήτης Αντιτορπιλικού με  το οποίο  θα λάβει  μέρος  στις  επιχειρήσεις  της  απόβασης  στη  Σικελία,  ενώ  τον Νοέμβριο 1943 τοποθετείται Ναυτικός Ακόλουθος της Ελλάδος στη Γαλλική Επιτροπή Απελευθερώσεως στο Αλγέρι. Μετά τον Πόλεμο θα αποστρατευθεί με το βαθμό του Υποναυάρχου.

Τιμήθηκε με τα παράσημα: Αργυρού Σταυρού του Τάγματος του Φοίνικος, Χρυσού Σταυρού του Τάγματος Φοίνικος, Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος, Ταξιάρχη Γεωργίου μετά Ξιφών. Με τα μετάλλια στρατιωτικής αξίας Γ’ τάξεως. Διασυμμαχικής Νίκης, Πολεμικό Σταυρό Γ’ Τάξεως, Σταυρό Αγώνος Βασιλικού Ναυτικού, Αναμνηστικό Πολέμου Ελλάδος Μ.Ανατολής και Εξαιρέτων Πράξεων. Έλαβε επίσης το Βρετανικό Distinguished Service Cross (θεωρείται από τα πρώτα στην τάξη και απονέμεται από τη Βασίλισσα) και το Γαλλικό του Ιππότου της Λεγεώνας της Τιμής (σπανίως δίδεται σε ξένους).

Απεβίωσε πλήρης ημερών στις 24 Απριλίου 1998, με απόλυτη πνευματική διαύγεια, χάρις και στα αγαπημένα του Ομηρικά Έπη, την Αρχαία  Λυρική  Ποίηση, το σκάκι, τα σταυρόλεξα αλλά και την ζωγραφική που τον κρατούσαν σε πνευματική εγρήγορση. Τα νεότερα μέλη της ελληνικής οικογένειας τον θυμούνται και ως “Θείο Rubik” γιατί τα διασκέδαζε ως παιδιά λύνοντας μέσα σε λίγα λεπτά τον γνωστό κύβο- σπαζοκεφαλιά.

Άφησε παιδιά ,εγγόνια και δισέγγονα , Γάλλους υπηκόους αλλά με αγάπη για την Ελλάδα. Ο νεότερος γιός του Louis- Jerome ακολούθησε μια λαμπρή πορεία στο Γαλλικό Πολεμικό Ναυτικό και ολοκλήρωσε την σταδιοδρομία του ως Controleur General des Armees. Ο εγγονός του Nicolas είναι ανώτερος αξιωματικός της Γαλλικής Χωροφυλακής, ενώ και οι σύζυγοι τριών από τις εγγονές του επίσης σταδιοδρομούν στον Γαλλικό Στρατό.

(Φωτογραφική επιμέλεια άρθρου: Λεωνίδας Τσιαντούλας)