Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων και ο ρόλος της Μοίρας Ιονίου

Γράφει ο Ιωάννης Θ. Φακής, Πληροφορικος – Ιστοριοδίφης

Στις 21 Φεβρουαρίου, εορτάζουμε την επέτειο, της μεγαλύτερης  ίσως εποποιίας της Νεωτέρας Ελλάδος, αυτήν της απελευθερώσεως των Ιωαννίνων και της Ηπείρου μας, μετά από 483 χρόνια σκλαβιάς.  Δεν επρόκειτο περί ενός πολέμου η μιάς μάχης αλλά περί μιάς  εκπολιτιστικής  εκστρατείας  και ενός απελευθερωτικού αγώνος. Δεν μπορεί να συλλάβει, ανθρώπινος νους, το μέγεθος της πίστης  και του πόθου για την ελευθερία, που είχαν οι Ηπειρώτες αλλά  και οι τόσοι εθελοντές συμπολεμιστές τους. Μη ξεχνάμε, ήλθαν για να πολεμήσουν, στο πλευρό των σκλαβομένων Ηπειρωτών, εθελοντές από όλα τα μέρη της Ελλάδος τα οποία είχαν μόλις απελευθερωθεί , Κρήτες, Μανιάτες, Χιώτες, Μυτιληνιοί  κ.α αλλά και  Γαριβαλδινοί καθώς και οι χιλιάδες των  Ελληνοαμερικανών  και  Κύπριοι. Το  1912 – 13 η Ελλάς επέτυχε, πολεμικές νίκες, διπλωματική προέλαση στο διεθνές προσκήνιο,γιατί  έκανε σωστές κινήσεις, αναζητώντας συμμάχους (  Σερβία ,Βουλγαρία, Μαυροβούνιο ) και επωφελήθηκε από συγκυρίες , όπως αυτήν  του Ιταλο-Τουρκικού πολέμου.  

Η συμβολή του Π.Ν , δεν μπορεί να ενταχθεί, στον πέντε μηνών, Απελευθερωτικό Αγώνα, για την Απελευθέρωση των Ιωαννίνων, χαρακτηρίζεται όμως πρωταρχικής  σημασίας, για να   συμβούν, τα όσα συνέβησαν. Σύμφωνα με το σχέδιο, που είχε εκπονηθεί από το Επιτελείο,  ο Ελληνικός στόλος, υπό τας συμβουλάς και την Διεύθυνσιν, του Βρεττανού Ναυάρχου Τώφνελ, θα απέκλειε τα Ασιατικά παράλια, καθιστώντας  την µεταφορά τουρκικών στρατευµάτων και εφοδίων, αδύνατον.

Αρχικά στο Αιγαίο, το Πολεμικό μας Ναυτικό, με Στόλαρχο, τον Παύλο Κουντουριώτη, μετά από επιτυχείς Ναυμαχίες κατά του εχθρικού Στόλου και  με την απελευθέρωση των Νησιών του Β.Α Αιγαίου, της Καβάλας και  του Αγίου Όρους κατέστη κυρίαρχος του Αιγαίου. Μετέπειτα δε στο Ιόνιο, με την συγκρότηση της  μοίρας του Ιονίου Πελάγους,που είχε σκοπό την παρεμπόδιση   του εφοδιασμού του Οθωμανικού Στρατού στην Ήπειρο, τον αποκλεισμό της Πρέβεζας και την προστασία της παραλιακής οδού Άρτας – Αμφιλοχίας.  Η μοίρα Ιονίου περιελάμβανε, ατμομυοδρόμονας, κανονιοφόρους και εξοπλισμένα εμπορικά, αρχηγός ήτο ο πλοίαρχος Ι. Δαμιανός      

Κατόρθωμα δεξιότητος και επιτηδειότητος  ήταν ο είσπλους , των   κανονιοφόρων μας  ”Α” και ”Δ” εις τον Αμβρακικόν κόλπον. Η χρησιμότης της παρουσίας των δύο πολεμικών εντός του κόλπου, ηταν μεγίστη από στρατηγικής απόψεως. Ο κίνδυνος, εκ της στενότητος της εισόδου και της θέσεως των Τουρκικών παράκτιων φρουρίων ήταν τέτοιος ώστε και ο  ΙταλικόςΣτόλος, καταδιώκων τα Τουρκικά αντιτορπιλικά, δεν ετόλμησε να εισέλθει στον Αμβρακικό.  Ο Υποπλοίαρχος Δεμέστιχας, Κυβερνήτης της μικροσκοπικής κανονιοφόρου ”Β”, της Μοίρας του Αμβρακικού,  κυριεύσε  όλα τα φρούρια του στενού της Πρέβεζας, τρέποντας  σε φυγή τους  Τούρκους. Η κανονιοφόρος ”Β” συνέχισε να εισπλέει, το στενό και έφθασε  στο λιμάνι της Πρέβεζας. Η ηρωική πράξη  αυτή, απέσπασε τον θαυμασμό και  τα ευμενή σχόλια όλων.  Έτσι δημιουργήθηκε ένα προγεφύρωμα στο Ιόνιο, ζωτικής σημασίας, το οποίο χρησίμευσε για την προστασία των Ελληνικών ενισχύσεων από Αμφιλοχία προς Άρτα αλλα΄και για να  αποβιβάζονται  οι ερχόμενοι  εθελοντές εξ Αμερικής και εξ Ιταλίας, οι οποίοι μέχρι τώρα αποβιβάζοντο στην Πάτρα. 

Στις 20 Οκτωβρίου, ο Στρατηγός Σαπουντζάκης διέταξε την κατάληψη του οχυρού της Νεάπολης  και προέλασε προς Πρέβεζα. Η μοίρα Ιονίου υποστήριξε τις επιθέσεις των πεζοπόρων τμημάτων με κανονιοβολισμό των οχυρώ θέσεων των Οθωμανών. Οι κανονιοφόροι που ευρίσκοντο εντός του κόλπου, άνοιξαν πυρ συγχρόνως με την επίθεση των Στρατιωτικών τμημάτων. Τα οθωμανικά πλοία ,ευρισκόμενα υπό την προστασία επάκτιου πυροβολείου, ανοιξαν σφοδρό πυρ κατά των Ελληνικών στρατιωτικών τμημάτων. Οι Ελληνικές κανονιοφόροι ανταπάντησαν με εύστοχες βολές. Η Νικόπολις είχε καταληφθεί Στις 29 Οκτωβρίου, ο ατμομυοδρόμων  ”Αλφειός” ,περιπολούσε στα Ηπειρωτικά παράλια, προς επιτήρηση του αποκλεισμού, ενώ έπλεε πλησίον της παραλίας της Αυλώνος, επυροβολήθη από τούρκους   και αναγκάσθηκε να ανταποδώσει τα πυρά. φονεύοντας δύο Τούρκους και τρέποντας τους υπολοίπους σε φυγή. Μετά την κατάληψη της Πρέβεζας, η Μοίρα Ιονίου διαλύθηκε. Ο στόχος είχε επιτευχθεί, είχε απελευθερωθεί η Πρέβεζα και η γύρω περιοχή  και μπορούσε να δεχθεί Στρατό αλλά και εθελοντικά Σώματα..

Στις 24 Ιανουαρίου 1913, ο Μιχαήλ Μουτούσης και ο σημαιοφόρος Αριστείδης Μωραϊτίνης (ως παρατηρητής) με ένα αεροπλάνο Farman που είχε μετατραπεί σε υδροπλάνο, πραγματοποίησαν την πρώτη, στην παγκόσμια ιστορία, αεροπορική αποστολή ναυτικής συνεργασίας, καθώς κατόπτευσαν πετώντας πάνω από τα Δαρδανέλια τον τουρκικό στόλο και τον ναύσταθμο του Ναγαρά, ρίχνοντας 4 αυτοσχέδιες βόμβες κατά των πλοίων που βρίσκονταν εκεί.  Ο Μωραϊτίνης κατάρτισε το πρώτο στον κόσμο πολεμικό σχεδιάγραμμα από αέρος, καταγράφοντας λεπτομερώς τις μονάδες και τις θέσεις του τουρκικού στόλου.

Ο επιτελάρχης Αλή Εφέντης. είχε πεί  σε δημοσιογράφο : “Αυτό πρέπει να το πιστεύσητε και να βεβαιωθήτε,  ότι αν ελειπε ο Ελληνικός στόλος, θα ήμην σήμερον εις την Σόφιαν, αντί να σας ομιλώ σήμερα εδώ. Ο Ελληνικός στόλος και η Ελλάς έδωσαν την νίκην εις τον αγώνα τούτον, ως είναι πασίγνωστον  εις όλον τον επίσημον στρατιωτικόν κόσμον της Ευρώπης“. Και κατέληξεν: “Δεν νίκησαν οι Βούλγαροι, μόνον οι Ελληνες και οι Σέρβοι ενίκησαν εις τα μέτωπα των και ο Ελληνικός στόλος έσωσε την Βουλγαρία”.

Τα Βαλκανικά κράτη , ουδέποτε θα εριψοκινδύνευον, την κήρυξιν του πολέμου μετά τοσαύτης ελπίδος  επιτυχίας, εάν δεν ήσαν εξασφαλισμένα εκ της βοηθείας του Ελληνικού στόλου. Όλα  όμως υπήρξαν μεγάλα , κατά την εποχήν εκείνην, διότι ήτο η εποχή μεγάλη!

Βιβλιογραφία :

Ηλία Οικονομόπουλου:  Η Ιστορία του Βαλκανοτουρκικού πολέμου 1912 – 13

Παναγιώτη  Γέροντα:  Μεθ’ ορμής ακαθέκτου