Ένας σωλήνας πυροβόλου POUTEAUX 155mm στην Αίγινα!

Έρευνα – κείμενα: Γιάννης Τερνιώτης

Η κατασκευή των ναυτικών επάκτιων οχυρώσεων και πυροβολείων στο νησί της Αίγινας, αποσκοπούσε στην προστασία των θαλάσσιων προσβάσεων προς το λιμάνι του Πειραιά και του Ναυστάθμου της Σαλαμίνας.  Η κατασκευή τους ολοκληρώθηκε κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ΄30, επί κυβέρνησης Ιωάννη Μεταξά. Το συγκρότημα των οχυρώσεων αυτών στο νησί αποτελούσαν  το Β.Ο.Α. (Βόρειο Οχυρό Αιγίνης), στον Τούρλο και το Ν.Ο.Α. (Νότιο Οχυρό Αιγίνης), στην Πέρδικα.

Το Ν.Ο.Α. ήταν εξοπλισμένο με πυροβόλα διαφόρων διαμετρημάτων, τα οποία είχαν  κυρίως αφαιρεθεί από το παροπλισμένο θωρηκτό ΛΗΜΝΟΣ, αντιαεροπορικούς προβολείς, κατευθυντήρες βολής κλπ.  Το 1941, μετά την κατάρρευση του μετώπου και την προέλαση του γερμανικού στρατού, διατάχθηκε στις 26.04.1941 από το Γ.Ε.Ν. η αχρήστευση του οπλισμού των οχυρών, η καταστροφή των πυρομαχικών και των κλείστρων των πυροβόλων, των οργάνων χειρισμού τους, καθώς και των μέσων διεύθυνσης βολής , για να μη παραδοθούν στις επερχόμενες κατοχικές δυνάμεις. Οι διαταγές εκτελέσθηκαν με αποτέλεσμα τα κλείστρα των πυροβόλων να κοπούν με πυρσούς οξυγόνου και μαζί με τα πυρομαχικά  να ποντισθούν στην θάλασσα, ενώ τα όργανα των πυροβόλων και της διεύθυνσης βολής, καθώς και οι προβολείς καταστράφηκαν. Την επόμενη ημέρα, ο διοικητής των Οχυρών Σαρωνικού έλαβε από το Γ.Ε.Ν. την διαταγή παύσης του πυρός και στις 30.04.1941 έφθασαν στην Αίγινα Γερμανοί αξιωματικοί για  επιθεώρηση και παραλαβή των οχυρών.

 Κατά το επόμενο χρονικό διάστημα,  εγκαταστάθηκαν στα οχυρά της Αίγινας αγήματα της γερμανικής Marine-Artillerie-Abteilung 603- (Ναυτική Επάκτιας Πυροβολαρχίας 603). Οι Γερμανοί σύντομα αξιοποίησαν τις οχυρώσεις και εγκατέστησαν νέα  πυροβόλα και αντιαεροπορικά όπλα. Στην περιοχή του Νότιου Οχυρού Αιγίνης, κατασκευάστηκαν εκτός των άλλων ανοικτές ενισχυμένες με μπετόν κυκλικές θέσεις για εγκατάσταση επάκτιων πυροβόλων. Περιφερειακά σε κάθε βάση από αυτές διαμορφώθηκαν υπόγειοι χώροι αποθήκευσης πυρομαχικών, προστασίας των πληρωμάτων και οχυρωμένες θέσεις άμυνας. Απο την δεκαετία του 2000, η επιτόπια έρευνά μας στην περιοχή έδειξε ότι διασώζονται οι κατασκευασμένες από μπετόν συνολικά έξι (6) όμοιες θέσεις  περιφερειακά οχυρωμένες  για εγκατάσταση βαρέων πυροβόλων, με διαμέτρημα 155 mm . 

 

 

Το διαμέτρημα αυτό αντιστοιχούσε σε πυροβόλα γαλλικής κατασκευής από την εποχή του Α’ΠΠ ( μάρκας Puteaux ), τα οποία μετά  την κατάληψη της Γαλλίας  εντάχθηκαν σαν λάφυρα στο γερμανικό οπλοστάσιο με την ονομασία 15,5 cm Kanone 418 (f) και χρησιμοποιήθηκαν κυρίως στις παράκτιες οχυρώσεις τους στο “Τοίχος του Ατλαντικού”  αλλά και άλλες κατεχόμενες περιοχές της Ευρώπης.  Δεκάδες πυροβόλα του τύπου αυτού, μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια του Β’ΠΠ και εγκαταστάθηκαν απο τις γερμανικές κατοχικές δυνάμεις στις ακτές της Κρήτης, στον Θερμαϊκό στην Αίγινα και αλλού.

 

 

 

 

Σχηματική διάταξη πυροβόλου 15,5 cm K 418 (f) σε μια οχύρωση πυροβολαρχίας

 

Στις θέσεις εγκατάστασης των πυροβόλων αυτών, χαρακτηριστικός είναι ο  τρόπος κατασκευής και συγκεκριμένα η βάση στήριξης (πρόσδεσης για την απόσβεση της οπισθοδρόμησης λόγω της ανάκρουσης μετά τη βολή ), με τα ιδιαίτερου σχήματος  πακτωμένα στο μπετόν σημεία αγκίστρωσης της πλατφόρμας έδρασης του τροχήλατου κιλίβαντα κάθε πυροβόλου. Για σύγκριση ο αναγνώστης μπορεί να ανατρέξει στις αντίστοιχες φωτογραφίες  εποχής που παρατίθενται, αλλά και στις αντίστοιχες της διασωθείσας  απο την καταστροφή γερμανικής επάκτιας πυροβολαρχίας “Moltke” στη νήσο Jersey στη Μάγχη.

 

 

 

 

 

 

 

Έχει επισημανθεί  και είχαν δημοσιευθεί ανάλογες φωτογραφίες από ένα σχεδόν πλήρη σωλήνα πυροβόλου Puteaux (από τον οποίο έχει αποκοπεί μεταπολεμικά ένα τμήμα από το εμπρόσθιο τμήμα της κάνης του με πυρσό), να βρίσκεται μισοκαλυμμένος από την βλάστηση στο εσωτερικό μιας από τις οχυρωμένες θέσεις στην νότια Αίγινα!! Σημαντικό είναι  ότι το μοναδικό αυτό για την Ελλάδα  ιστορικό απομεινάρι του Β’ΠΠ παρέμεινε στο ίδιο σημείο, παρά τις προφανείς καταστροφές, λεηλασίες,  αλλά και τους βανδαλισμούς που έχουν  υποστεί οι διασωθείσες οχυρώσεις μεταπολεμικά αλλά και στη διάρκεια των τελευταίων ετών.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Σύμφωνα με τις πινακίδες σήμανσης που έχουν τοποθετηθεί,  η περιοχή των Ναυτικών Οχυρών στην Νότια Αίγινα παραμένει ως : «Ιδιοκτησία του Ταμείου Εθνικού Στόλου». Έτσι, η περισυλλογή από το σημείο αυτό και η διάσωση αυτού του σπάνιου και ιστορικού πυροβόλου είναι επιβεβλημένη και μάλιστα το συντομότερο δυνατόν!   Το ίδιο και η διατήρηση / συντήρηση και φύλαξη όλων των ιστορικών οχυρώσεων της περιοχής.

Κεντρική φωτογραφία άρθρου:  Το επιβλητικό οχυρό του παρατηρητηρίου και Κέντρου ελέγχου Πυρός της πυροβολαρχίας στο Ν.Ο.Α.  (Φωτογραφία  Γ. Τερνιώτης)