Παιχνίδια της Ιστορίας. Η περίπτωση του αεροπλανοφόρου “Theodore Roosevelt”

Γράφει ο Λεωνίδας Τσιαντούλας, Αντιπρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Ναυτικής Ιστορίας

Ο Καρλ Μαρξ έλεγε ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται την πρώτη φορά σαν τραγωδία και τη δεύτερη σαν φάρσα. Προσωπικά συμφωνώ περισσότερο με τον Μαρκ Τουέϊν που έλεγε ότι η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, κάνει όμως ομοιοκαταληξίες. Σε κάθε περίπτωση η Ιστορία σκαρώνει απίστευτα παιχνίδια συμπτώσεων που όταν τα εντοπίζουμε μένουμε με ανοικτό το στόμα. Για ένα από αυτά τα παιχνίδια θα σας μιλήσω σε αυτό το άρθρο.

Είναι γνωστή σχεδόν σε όλους η υπόθεση του Πλοιάρχου Brett Crozier, Κυβερνήτη του αεροπλανοφόρου Theodore Roosevelt (συγκρατείστε το όνομα του πλοίου). Ο Crozier κατηγορείται ότι βοήθησε να διαρρεύσει στον Τύπο ένα υπηρεσιακό έγγραφό του με το οποίο προτείνει στους προϊσταμένους του τον προσωρινό κατάπλου του πλοίου του στον πλησιέστερο Ναύσταθμο (στη νήσο Guam στον Ειρηνικό), ώστε το πλήρωμα, το οποίο παρουσίαζε ραγδαία αύξηση κρουσμάτων κορωνοϊού, να τεθεί σε καραντίνα η οποία θα οδηγούσε σε πλήρη εξάλειψη του προβλήματος. Τα δημοσιεύματα αναφέρουν ότι ο Crozier κατέφυγε στην πίεση της Ηγεσίας του Ναυτικού μέσω του Τύπου επειδή κατάλαβε ότι οι προϊστάμενοί του δίσταζαν να δώσουν την εντολή για καραντίνα στο αεροπλανοφόρο (πιθανώς για να μην έρθουν σε αντίθεση με την καθησυχαστική πολιτική του Προέδρου Τραμπ). Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να παυθεί από τα καθήκοντά του ο Crozier, αλλά ταυτόχρονα να εφαρμοστούν από την Ηγεσία οι προτάσεις του σε πολύ μεγάλο βαθμό. Ο Secretary of the Navy δήλωσε στον Τύπο ότι ήταν ήδη ειλημμένη απόφαση η λήψη μέτρων καραντίνας για το Αεροπλανοφόρο και η διαρροή του εγγράφου όχι μόνο δεν βοήθησε, αλλά υπήρξε αιτία καθυστέρησης στην εφαρμογή τους. Φυσικά, όπως το συνηθίζουμε, άρχισαν μεγάλες και φλογερές συζητήσεις και αντιπαραθέσεις στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης μεταξύ εκείνων που υποστηρίζουν ότι ο Πλοίαρχος έπραξε ορθά και λεβέντικα και εκείνων που πιστεύουν ότι υπήρξε ηττοπαθής και έβλαψε την εικόνα του Ναυτικού. Αλλά για αυτό το θέμα θα μιλήσουμε στο τέλος του άρθρου.

Το αεροπλανοφόρο Theodore Roosevelt πήρε το όνομά του από τον 26o Πρόεδρο των ΗΠΑ, ο οποίος θεωρείται από τους Αμερικάνους ιστορικούς ως ένας από τους 5 καλύτερους Προέδρους τους. Το κεφάλι του είναι σκαλισμένο επάνω στο Όρος Rushmore, μαζί με εκείνα των Washington, Jefferson και Lincoln. Όμως, το καλοκαίρι του 1898 (3 χρόνια πριν γίνει Πρόεδρος) βρίσκει τον τότε Αντισυνταγματάρχη Theodore Roosevelt στην Κούβα ως επικεφαλής των «Σκληρών Καβαλάρηδων» (Rough Riders). Οι «Σκληροί Καβαλάρηδες» ήταν ένα Σύνταγμα εθελοντών (όπως εθελοντής ήταν και ο ίδιος ο Roosevelt). Υπάγονταν στο 5^ο Σώμα Στρατού των ΗΠΑ και είχαν το στρατόπεδό τους κοντά στο Santiago da Cuba. Θα ρωτήσετε, τι γύρευαν οι Αμερικανοί στην Κούβα; Πρόκειται για τον Ισπανοαμερικανικό Πόλεμο ο οποίος αποτέλεσε την πρώτη στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ εκτός συνόρων τους. Διήρκεσε 10 εβδομάδες και είχε ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση της Κούβας από τους Ισπανούς και την εδραίωση της παρουσίας των ΗΠΑ στην περιοχή.

Αναφορικά με την διεξαγωγή του πολέμου, στο επιχειρησιακό σκέλος τα Αμερικανικά στρατεύματα υπερτερούσαν καταφανώς των Ισπανικών, τα οποία ήταν ήδη καταπονημένα από τις προηγηθείσες συνεχείς εξεγέρσεις των Κουβανών. Έτσι πολύ σύντομα οι Αμερικανοί επεκράτησαν, επιτεύχθηκε η κατάπαυση πυρός και ξεκίνησαν οι πολιτικο-διπλωματικές διαδικασίες για την παράδοση των ισπανικών φρουρίων του νησιού. Οι διαδικασίες αυτές κράτησαν μήνες. Από την άλλη πλευρά, στο σκέλος της Διοικητικής Μέριμνας τα πράγματα δεν ήταν καθόλου καλά για τους Αμερικανούς, οι οποίοι επιπρόσθετα με την έλλειψη τροφίμων, φαρμάκων και πολλών άλλων βασικών υλικών, είχαν να αντιμετωπίσουν την ελονοσία και τον κίτρινο πυρετό, ο οποίος μάλιστα τότε ονομάστηκε «Πυρετός της Κούβας» (Cuban Fever). Από τους 4250 στρατιώτες του 5^ου Σώματος Στρατού οι 4000 ήταν άρρωστοι και πολλοί από αυτούς σε κρίσιμη κατάσταση.

Οι Διοικητές των 8 Συνταγμάτων (συμπεριλαμβανομένου του Roosevelt) ήταν πεπεισμένοι ότι αν έμενε περισσότερο το 5^ο Σώμα στην Κούβα θα υφίσταντο καταστροφή. Άλλωστε επί της ουσίας δεν υπήρχε λόγος περαιτέρω παραμονής τους αφού οι εχθροπραξίες είχαν περατωθεί και εκκρεμούσε μόνο η τελική απόφαση για τους όρους της παράδοσης των Ισπανών (κάτι που τελικά έγινε μετά από 4 μήνες)

Με δεδομένη αυτή την κατάσταση οι Διοικητές παρουσιάστηκαν στον Σωματάρχη Ταξίαρχο William R. Shafter και εισηγήθηκαν να αιτήσει από την Ηγεσία την άμεση επιστροφή του 5ου Σώματος στις ΗΠΑ. Ο Σωματάρχης δεν ήταν καθόλου πρόθυμος να ζητήσει κάτι τέτοιο, γνωρίζοντας πολύ καλά την εκφρασμένη δημοσίως επιθυμία του Προέδρου McKinley για πλήρη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στο νησί μέχρι την οριστικοποίηση της παράδοσης των Ισπανών. Μη ικανοποιημένοι και πολύ ανήσυχοι οι Διοικητές αποφάσισαν να υποβάλουν πλέον γραπτά την εισήγησή τους στον Σωματάρχη, ώστε να τον θέσουν ενώπιον των ευθυνών του.

Την σύνταξη της αναφοράς ανέλαβε ο Roosevelt, ίσως γιατί ήταν ο νεότερος σε αρχαιότητα, ίσως γιατί ως εθελοντής δεν φοβόταν πως θα επηρεαστεί η σταδιοδρομία του στο Στρατό. Το κείμενο αυτής της επιστολής σώζεται σε ένα βιβλίο που έγραψε ο Roosevelt ένα χρόνο μετά με τον τίτλο «Rough Riders». Παραθέτω μερικά αποσπάσματα:

Στρατηγέ,

Κατά την σύσκεψη των μαχίμων και ιατρών αξιωματικών που συγκαλέσατε στο Στρατηγείο σήμερα το πρωί, με πλήρη ομοθυμία σας εκφράσαμε τις απόψεις μας για το τι πρέπει να γίνει σχετικά με το στρατό μας. Η παραμονή μας εδώ, κατά τη γνώμη όλων μας, θα οδηγήσει σε χιλιάδες απώλειες. Επί της ουσίας ουδείς υφίσταται λόγος για να μην μεταφερθεί άμεσα και δια θαλάσσης η Στρατιά στον Βορρά, αφού στις εκεί μονάδες μας δεν υφίστανται συμπτώματα κίτρινου πυρετού… Όλο το στρατιωτικό προσωπικό είναι τόσο εξασθενημένο και καταρρακωμένο ώστε θα πάνε ως πρόβατα επί σφαγήν όταν προσεχώς κορυφωθεί η επιδημία του κίτρινου πυρετού… Το να επιχειρούμε καραντίνα για την αντιμετώπιση της ελονοσίας είναι σαν να επιχειρούμε καραντίνα για την αντιμετώπιση του πονόδοντου… Πιστεύουμε ότι μόλις η Ηγεσία ενημερωθεί για την πραγματική κατάσταση θα δώσει εντολή για επιστροφή μας στις ΗΠΑ…

… Αν παραμείνουμε εδώ είναι βέβαιο ότι θα συμβεί μια καταστροφή, δεδομένου ότι οι γιατροί μας προβλέπουν πως το ήμισυ του προσωπικού θα πεθάνει. Και αυτό δεν είναι φοβερό μόνο από την άποψη της απώλειας κάποιων ζωών, αλλά σημαίνει την απώλεια του άνθους του Αμερικανικού Στρατού αφού πολύ μεγάλος αριθμός μόνιμων στελεχών ευρίσκονται εδώ. Η λίστα των ασθενών υπερβαίνει τα 4000 άτομα. Ούτε 20% από το προσωπικό δεν είναι σε μάχιμη κατάσταση…

…6 εβδομάδες στις βόρειες ακτές ή σε κάποιο άλλο μέρος όπου δεν υπάρχει κίτρινος πυρετός θα επιτρέψουν σε όλους να δυναμώσουν, διότι είμαστε πρόθυμοι να πάρουμε μέρος στην επιχείρηση κατά της Αβάνας το Φθινόπωρο…

… Αν υπήρχε κάποιος πραγματικός λόγος να μείνουμε εδώ θα αντιμετωπίζαμε τον κίτρινο πυρετό με την ίδια απάθεια με την οποία αντιμετωπίζουμε τις σφαίρες. Αλλά δεν υπάρχει κανένας λόγος… από τη στιγμή που η πόλη παραδόθηκε… Ας μείνουν μόνο τα Συντάγματα των Immunes* (*Σημ. Συντ.: Πρόκειται για στρατιωτικούς σχηματισμούς μαύρων από τον αμερικανικό νότο οι οποίοι θεωρείτο ότι έχουν ανοσία στον κίτρινο πυρετό) ως φρουρά της πόλης και των περιχώρων… Να προχωρήσουμε προς το εσωτερικό με τις παρούσες συνθήκες είναι αδύνατον όπως έχουμε διαπιστώσει με τις αναγνωρίσεις…

…Γράφουμε την παρούσα αναφορά διότι δεν μπορούμε να βλέπουμε τους άνδρες που πολέμησαν τόσο γενναία και υπέστησαν κακουχίες και κινδύνους αδιαμαρτύρητα, να οδηγούνται στην καταστροφή ενώ μπορούμε να αποφύγουμε αυτό το κακό που δεν μας αξίζει και δεν απαιτείται.

Με σεβασμό

Ο Roosevelt παρέδωσε την αναφορά στον Shafter, αλλά επειδή δεν πείστηκε ότι ο Σωματάρχης θα έπραττε τα δέοντα, έδωσε ένα αντίγραφό της στον ανταποκριτή του Associated Press που κάλυπτε τις πολεμικές επιχειρήσεις της περιοχής. Αυτός το τηλεγράφησε στα κεντρικά και η είδηση μεταδόθηκε σε εθνική κλίμακα την ίδια κιόλας ημέρα. Αμέσως δημιουργήθηκε μεγάλη λαϊκή κατακραυγή κατά του Προέδρου McKinley, ο οποίος κατηγορείτο για αδιαφορία για τα στρατεύματα. Ο Πρόεδρος εξοργισμένος με τη διαρροή του εγγράφου έδωσε εντολή στον Υπουργό Πολέμου Russell A. Algier να λύσει άμεσα το θέμα. Εκείνος διέταξε το Ναυτικό να μεταφέρει με πλοία το 5^ο Σώμα από την Κούβα στο Long Island όπου στεγάστηκαν όλοι οι ασθενείς μέχρι να αναρρώσουν. Στη διάρκεια συνέντευξης τύπου ο Alger δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι η διαρροή του εγγράφου δεν έπαιξε κανένα ρόλο στην ήδη ειλημμένη απόφαση της Διοικήσεως να επαναπατρίσει το 5^ο Σώμα Στρατού.

Ας σημειώσουμε εδώ για τα πρακτικά ότι στον Ισπανοαμερικανικό Πόλεμο τα θύματα των Αμερικανών από ελονοσία και κίτρινο πυρετό ήταν 14πλάσια από εκείνα που πέθαναν στη μάχη.

Ο Theodore Roosevelt ένα χρόνο μετά έγινε Κυβερνήτης της Νέας Υόρκης και άλλα 2 χρόνια μετά διαδέχθηκε τον δολοφονηθέντα McKinley ως Πρόεδρος των ΗΠΑ.

Εδώ λοιπόν τελειώνει και η ιστορία που ήθελα να σας αφηγηθώ και όπως γράφουν στις ταινίες: «Πάσα ομοιότητα με πρόσωπα ή καταστάσεις είναι τυχαία». Πού θα ήθελα να καταλήξω: Το αν ο Πλοίαρχος Crozier έπραξε ορθά ή έσφαλε είναι κάτι που θα το κρίνει η ιστορία. Εκ του αποτελέσματος. Το οποίο δεν το έχουμε δει ακόμα. Καθόλου δεν μετράει η δικιά μας κρίση από τα διαδικτυακά καφενεία, τα οποία μάλιστα λόγω των μέτρων περιορισμού κυκλοφορίας κάνουν τρελές δουλειές! Ούτε ήμασταν εκεί, ούτε όλες τις λεπτομέρειες γνωρίζουμε. Άλλωστε… όπως είδατε ο Roosevelt έκανε τα ίδια και έγινε Πρόεδρος των ΗΠΑ!

Και μια που άρχισα το άρθρο με φράσεις διασήμων σχετικά με την ιστορία, ας κλείσω με κάτι που είχε πει ο Friedrich Hegel και νομίζω ταιριάζει απόλυτα στην περίπτωσή μας:

«Το μόνο πράγμα που μας διδάσκει η ιστορία είναι ότι τίποτε δεν μας διδάσκει η ιστορία.»