Το Πλωτό Μουσείο Hellas Liberty

Γράφει ο  Δημήτριος Κουκουβίνος

Το Liberty ARTHUR M.HUDDELL, το οποίο μετασκευάστηκε σε πλωτό μουσείο

Πέρα από τον σπουδαίο ρόλο που διαδραμάτισαν στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και τις υπηρεσίες που προσέφεραν στην παγκόσμια οικονομία επί μια σχεδόν 25ετία, τα Liberty έχουν συνδεθεί άρρηκτα με τη μεταπολεμική ανασυγκρότηση και την εξέλιξη της ναυτιλίας των Ελλήνων. Οι Αμερικανοί, οι οποίοι ναυπήγησαν έναν τεράστιο αριθμό πλοίων σε χρόνους ρεκόρ, έχουν διασώσει δύο απ’ αυτά στην αρχική τους μορφή –με πλήρη τον πολεμικό εξοπλισμό τους– και τα έχουν μετατρέψει σε πλωτά μουσεία. Τα συγκεκριμένα πλοία, το JEREMIAH O’BRIEN και το JOHN W. BROWN, είναι ελλιμενισμένα στο Σαν Φρανσίσκο και τη Βαλτιμόρη των ΗΠΑ αντίστοιχα. Απ’ την άλλη πλευρά, από το 2010 η Ελλάδα διαθέτει το HELLAS LIBERTY (πρώην ARTHUR M. HUDDEL), το οποίο είναι το μοναδικό πλωτό μουσείο Liberty στην εμπορική του μορφή.

Το Χρονικό της Παραχώρησης του ARTHUR M. HUDDELL

Η απόκτηση ενός πλοίου τύπου Liberty και η μετατροπή του σε πλωτό μουσείο αποτελούσε αρκετά χρόνια το όραμα αρκετών ανθρώπων της ελληνικής ναυτιλίας. Αυτό έγινε πραγματικότητα μετά από μια σειρά πρωτοβουλιών που ξεκίνησαν στις αρχές της νέας χιλιετίας και καρποφόρησαν με την απόφαση της Κυβέρνησης των ΗΠΑ να δωρήσει στην Ελλάδα το παροπλισμένο Liberty ARTHUR M. HUDDELL.
Το πλοίο αυτό παραχωρήθηκε στην Ελλάδα μετά απο νομοθετική ρύθμιση του Κονγκρέσου και έπειτα από συντονισμένες ενέργειες μελών της ελληνικής ομογένειας, με επικεφαλής τον Γερουσιαστή της πολιτείας Rhode Island Λεωνίδα Ραπτάκη και τον αντιπρόσωπο της πολιτείας του Connecticut Δημήτριο Γιάνναρο. Σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια απόκτησης του πλοίου διαδραμάτισε και ο εφοπλιστής Σπύρος Μ. Πολέμης, ο οποίος εκτιμώντας βαθύτερα τη σημασία της παρουσίας ενός πλωτού μουσείου Liberty στη χώρα μας, ενεργοποίησε μέλη της ομογένειας, με σκοπό να συνδράμουν στην προσπάθεια αυτή.
Το πιστοποιητικό παραχώρησης του πλοίου και η μεταβίβασή του στο ελληνικό κράτος πραγματοποιήθηκε στις 30 Ιουνίου 2008 από τον αρμόδιο αμερικανό υπουργό Sean Connaughton και τον Έλληνα υπουργό Εμπορικής Ναυτιλίας Γιώργο Βουλγαράκη. Τον επόμενο μήνα, το πλοίο ρυμουλκήθηκε σε επισκευαστική βάση στο Νόρφολκ με σκοπό να πραγματοποιηθούν οι αναγκαίες επιθεωρήσεις και προετοιμασίες για την ασφαλή ρυμούλκησή του στην Ελλάδα. Στις 6 Δεκεμβρίου 2008, το HELLAS LIBERTY αναχώρησε ρυμουλκούμενο από το πολωνικό POSIDON και στις 11 Ιανουαρίου 2009 κατέπλευσε ασφαλώς στον Πειραιά, όπου πλαγιοδέτησε μπροστά στο Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας.
Δύο μήνες μετά, μεθόρμησε στην επισκευαστική βάση του Περάματος και ακολούθως ξεκίνησαν οι εργασίες των επισκευών και ανακαίνισης. Γενικός συντονιστής και επόπτης των εργασιών ορίστηκε ο καπετάν Ευάγγελος Κούζιλος, πρώην πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Πλοιάρχων Εμπορικού Ναυτικού.
Τον Ιούνιο του 2010, δεξαμενίστηκε στη μεγάλη δεξαμενή του Περάματος για τις τελικές εργασίες χρωματισμού και την ολοκλήρωση των εργασιών ανακαίνισής του. Mετά την ολοκλήρωση των παραπάνω εργασιών, πλαγιοδέτησε σε θέση που παραχωρήθηκε από τον Oργανισμό Λιμένος Πειραιώς για τη μόνιμη εγκατάστασή του και τη λειτουργία του ως μουσείο.
Το κόστος της προετοιμασίας του πλοίου για την ασφαλή ρυμούλκησή του στην Ελλάδα όσο και οι δαπάνες για τις εργασίες μετασκευής του, καλύφθηκαν κυρίως χάρη στο ενδιαφέρον και με γενναία επιχορήγηση του αείμνηστου καπετάν Βασίλη Κωνσταντακόπουλου, ο οποίος επέβλεψε και μεγάλο μέρος των εργασιών του.

Η Ιστορία του ARTHUR M. HUDDELL

Κατασκευάστηκε τον Δεκέμβριο του 1943 στα ναυπηγεία St. Johns River Shipbuilding Company στο Jacksonville της Florida. Το 1944 διαμορφώθηκε κατάλληλα προκειμένου να μεταφέρει εύκαμπτους σωλήνες για την επιχείρηση PLUTO (Pipe Line Under The Ocean), η οποία πραγματοποιούσε εγκαταστάσεις σωληνώσεων κάτω από τη Μάγχη για την τροφοδοσία με πετρέλαιο των Συμμαχικών Δυνάμεων από το Ηνωμένο Βασίλειο στις Γαλλικές ακτές, μετά την απόβαση στη Νορμανδία τον Ιούνιο του 1944.

Με το τέλος του Πολέμου, τέθηκε για κάποιο διάστημα στη δύναμη του εφεδρικού στόλου των ΗΠΑ. Στα μέσα της δεκαετίας του 1950, ταξίδευε ως καλωδιακό πλοίο για λογαριασμό της American Telephone & Telegraph Co., μεταφέροντας υποβρύχια καλώδια μεταξύ των ΗΠΑ, της Χαβάης και της Αρκτικής, τα οποία εγκαθίσταντο για στρατιωτικούς λόγους. Αργότερα, εκτέλεσε αρκετές αποστολές για κυβερνητικές οργανώσεις και το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ, στο μεσοδιάστημα των οποίων ετίθετο σε παροπλισμό.

Το 1978, το πλοίο κατέπλευσε ρυμουλκούμενο στη Νέα Υόρκη (χωρίς προπέλα, σωσίβιες λέμβους και το μεγαλύτερο μέρος του εξοπλισμού του) στο πλαίσιο ειδικής αποστολής του Military Sealift Command. Δύο χρόνια αργότερα, φόρτωνε καλώδια στον προβλήτα του Simplex Wire & Cable Company στο Newington, ενώ την ίδια χρονιά απασχολήθηκε σε εργασίες μεταφοράς καλωδίων μαζί με το καλωδιακό πλοίο LONG LINES της Βιρτζίνια. Το 1982 χρησιμοποιήθηκε σε εργασίες πόντισης καλωδίων στον Ειρηνικό Ωκεανό υπό τον έλεγχο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ. Το 1984 παροπλίστηκε με άλλα πλοία του εφεδρικού στόλου των ΗΠΑ στο James River, ενώ είχε αποφασιστεί η μελλοντική βύθισή του στον ωκεανό για να λειτουργήσει ως τεχνητό καταφύγιο ψαριών.

Greek Shipping Miracle-Liberty

Στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, και συγκεκριμένα μεταξύ των ετών 1941-1945, κατασκευάστηκαν σε 18 ναυπηγεία των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής σε χρόνο-ρεκόρ 2.711 φορτηγά πλοία μεταφορικής ικανότητας 10.000 τόννων περίπου το καθένα. Τα πλοία αυτά έγιναν γνωστά με την κωδική ονομασία Liberty. Η κατασκευή κάθε πλοίου κόστισε από 1.550.000 έως 2.100.000 δολάρια, ανάλογα με το ναυπηγείο που το κατασκεύασε.

Η πρωτοβουλία για την κατασκευή τους οφείλεται στις συνεχείς απώλειες πλοίων των Συμμαχικών Δυνάμεων που συμμετείχαν στις νηοπομπές του Ατλαντικού, μεταφέροντας πολύτιμα εφόδια απαραίτητα για την επιτυχή έκβαση του Πολέμου. H ανάγκη για ταχεία αντικατάσταση των απολεσθέντων πλοίων οδήγησε στην υιοθέτηση της ναυπήγησης με τη μέδοθο της ηλεκτροσυγκόλλησης. Επρόκειτο για μια μέθοδο που χρησιμοποιούνταν ελάχιστα την εποχή εκείνη όπου σχεδόν όλα τα πλοία κατασκευάζονταν με τον παραδοσιακό τρόπο του καρφώματος. Ως εκ τούτου, πολλοί έσπευσαν να τα χαρακτηρίσουν ως πλοία “μίας χρήσης”, με άλλα λόγια πλοία ο ρόλος των οποίων περιοριζόταν στη διάρκεια του Πολέμου. H εξέλιξη όμως έμελλε να είναι διαφορετική. Tα πλοία αυτά όχι μόνο επιβίωσαν και μετά τον Πόλεμο, αλλά διαδραμάτισαν και σπουδαίο ρόλο στις παγκόσμιες θαλάσσιες μεταφορές για περισσότερο από μια 25ετία ακόμα.

Tο πρώτο Liberty καθελκύστηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 1941, δέκα εβδομάδες πριν την ιαπωνική επίθεση στο Pearl Harbor, με το όνομα PATRICK HENRY προς τιμήν ενός αμερικανού πολίτη, ο οποίος είχε περάσει στην ιστορία με τη φράση που είπε το 1775: “Give me liberty or give me death”.
Ορισμένα από τα Liberty τέθηκαν εξαρχής υπό τη διαχείριση Συμμαχικών Δυνάμεων. Έτσι, στη διάρκεια του Πολέμου, 169 πλοία ταξίδεψαν υπό βρετανική διαχείριση, 38 υπό ρωσική διαχείριση, ενώ 15 πέρασαν στους Έλληνες. Aπό τα Liberty που ταξίδεψαν στον Πόλεμο, λίγο περισσότερα από 200 απολέσθηκαν, ενώ 50 από αυτά χάθηκαν στο παρθενικό τους ταξίδι. Aνάμεσά τους ήταν και το ELEFTHERIA, το οποίο είχε τεθεί υπό ελληνική διαχείριση αμέσως μετά την ολοκλήρωσή του τον Mάρτιο του 1945.

Mετά το τέλος του Πολέμου, η κυβέρνηση των ΗΠΑ αποφάσισε να διατηρήσει εκτός αγοράς έναν σημαντικό αριθμό από τα εναπομείναντα πλοία. Έτσι, θα υπήρχε πάντοτε ένας επαρκής αριθμός σκαφών, ικανός να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του αμερικανικού κράτους σε περίπτωση πολέμου, αποφεύγοντας με τον τρόπο αυτόν την ανάγκη επανάλειψης ενός εκτεταμένου και φυσικά πολυδάπανου ναυπηγικού προγράμματος. Παράλληλα, με το νόμο Merchant Ship Sales Act of 1946 που θεσπίστηκε ένα χρόνο μετά το τέλος του Πολέμου, επετράπη η πώληση πλοίων σε τρίτες χώρες, με σκοπό τη μεταπολεμική ναυτιλιακή ανασυγκρότησή τους. Στο πλαίσιο αυτό, 682 Liberty –συμπεριλαμβανομένων αυτών που βρίσκονταν ήδη υπό τη διαχείριση Συμμαχικών Δυνάμεων– περιήλθαν στην ιδιοκτησία πλοιοκτητών από τρίτες χώρες και ταξίδεψαν για εμπορικούς σκοπούς. Aναλυτικά: 182 πέρασαν σε Bρετανούς, 98 σε Έλληνες, 94 σε Iταλούς, 76 σε Γάλλους, 47 σε Nορβηγούς, 38 σε Pώσους, 28 σε Oλλανδούς, 12 σε Kινέζους, 9 σε Δανούς, 7 σε Bέλγους, από 2 σε Aργεντινούς, Σουηδούς και Φινλανδούς και από ένα σε Iσπανούς και Πολωνούς. Παράλληλα, ένας σημαντικός αριθμός πλοίων πέρασε μετά την ψήφιση του ανωτέρω νόμου σε ξένα συμφέροντα υπό σημαίες ευκαιρίας που είχαν αρχίσει να κάνουν έντονη την παρουσία τους τότε στη διεθνή ναυτιλιακή σκηνή. Στο πλαίσιο αυτό, 60 πλοία ύψωσαν σημαία Παναμά και 23 σημαία Oνδούρας, τα περισσότερα ελληνικών συμφερόντων. Τέλος, 261 ακόμη Liberty παρέμειναν υπό σημαία ΗΠΑ και ταξίδεψαν επίσης για εμπορικούς σκοπούς υπό την ιδιοκτησία αμερικανικών εταιρειών.

Tα περισσότερα από τα 943 προαναφερθέντα Liberty εξυπηρέτησαν με επιτυχία τις παγκόσμιες θαλάσσιες μεταφορές μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1960, αλλάζοντας συχνά ιδιοκτησία και νηολόγιο. Χαρακτηριστικό, επίσης, είναι το γεγονός ότι περισσότερα από 600 –τα 2/3 δηλαδή όσων Liberty ταξίδεψαν μετά τον Πόλεμο για εμπορικούς σκοπούς– περιήλθαν σε ελληνικά συμφέροντα σε κάποια φάση της ζωής τους συνδέοντας άρρηκτα την πορεία τους με την εξέλιξη της εμπορικής μας ναυτιλίας.