14 Σεπτεμβρίου 1943. Υποβρύχιο Κατσώνης

Του Δημήτρη Μπαλόπουλου

Αντιναυάρχου (Ο) Π.Ν. ε.α – Δημόσιου Ιστορικού (Μ.Α)

Ο Κατσώνης είναι ένα από τα δύο υποβρύχια της σειράς Schneider-Laubeuf (το άλλο ήταν ο Παπανικολής), που παραγγέλθηκαν στη Γαλλία στα 1925. Η Ελληνική Σημαία υψώθηκε στο πλοίο στις 8/6/1928. Από την κήρυξη του ελληνοιταλικού πολέμου μέχρι την 14/9/1943 το υποβρύχιο εκτέλεσε 7 πολεμικές περιπολίες. Στις 14/9/1943 ο Κατσώνης, κυβερνήτης Βασίλης Λάσκος (1899-1943), μετά από ηρωικό αγώνα με τη γερμανική ανθυποβρυχιακή κορβέτα UJ-2101 (πρώην ναρκαλιευτικό – ναρκοθέτιδα Στρυμών) εμβολίζεται και βυθίζεται βόρεια της Σκιάθου. Απωλέσθηκαν ο κυβερνήτης, 5 αξιωματικοί και 26 υπαξιωματικοί και ναυτοδίοποι. 19 μέλη του πληρώματος, οι περισσότεροι τραυματισμένοι, περισυνελλέγησαν από την γερμανική κορβέτα και στάλθηκαν στο γερμανικό στρατόπεδο ναυτικών αιχμαλώτων στο Marlag κοντά στη Βρέμη. Ο ύπαρχος του υποβρυχίου υποπλοίαρχος Ηλίας Τσουκαλάς και οι υπαξιωματικοί Αναστάσιος Τσίγκρος και Αντώνιος Αντωνίου, κατάφεραν κολυμπώντας επί ώρες να διαφύγουν και τελικά να επιστρέψουν στη Μ. Ανατολή όπου συνέχισαν τον αγώνα. Το ναυάγιο του Κατσώνη εντοπίστηκε βόρεια της Σκιάθου σε βάθος 250μ. το 2018, έχει ταυτοποιηθεί και κινηματογραφηθεί.   

Απόσπασμα από το βιβλίο του Μ. Καραγάτση ‘’Βασίλης Λάσκος’’, βιβλιοπωλείον της Εστίας, Ι.Δ. Κολλάρου και Σια Α.Ε.   

[..] Κι όμως ο Λάσκος δεν έκανε εκείνο που έκαναν όλοι οι κυβερνήτες όταν βρέθηκαν σε παρόμοια θέση. Πήρε το πράμα αλλιώς. Να παραδοθεί αυτός – ο Βασίλης Λάσκος- δίχως να πολεμήσει; ….Και με δυνατή φωνή, πρόσταξε:  – Γενική εκδίωξις!  Εξόρμησις πυροβόλου! Ευτυχώς το υποβρύχιο είναι ακόμα σε θέση να αναδυθεί… Η ομοχειρία του κανονιού, με τον Τρουπάκη επικεφαλής πετάχθηκε στη γέφυρα από την κάθοδο του πυργίσκου και χίμηξε στο τηλεβόλο……Οι πρώτες κιόλας ριπές των γερμανικών πολυβόλων θέρισαν την ομοχειρία του Κατσώνη. Ο Τρουπάκης και άλλοι έξι κείτονται νεκροί. Απόμεινε μόνος ο Υποκελευστής Αντωνίου, ο πρώτος γεμιστής. Έξαφνα ακούει μια φωνή δίπλα του:  -Σκόπευε και ρίχνε! Θα σου δίνω εγώ βλήματα. Ήταν ο Λάσκος. Είχε πηδήσει από τη γέφυρα. Πλάϊ στο κανόνι, ανάμεσα στους νεκρούς, της ομοχειρίας. Έπαιρνε βλήματα από τις φυσιγγιοθήκες, γέμιζε το κανόνι, σφάλιζε το κλείστρο……Και ο Γερμανός ερχόταν καταπάνω τους ολοταχώς, μεγαλόπρεπος μέσα στις λάμψεις από τις εκρήξεις των κανονιών του……Κουράγιο βρε, Αντωνίου! Και τον φάγαμε!

Ο Αντωνίου σημαδεύει, ρίχνει. Γυρνάει να πάρει από το χέρι του Λάσκου άλλη οβίδα. Αλλά δεν τον βλέπει να στέκεται δίπλα του. Κοιτάει χάμω. Και τον αντικρίζει ξαπλωμένο ανάσκελα, να κοιτάει τον ουρανό με τ’ ανοιχτά του μάτια. Μια ριπή είχε γαζώσει το αντρίκιο του στήθος. Κι έπεσε νεκρός, πάνω στο καράβι «του», δίπλα στο κανόνι «του». Το μεγάλο κι υποσυνείδητο όνειρο της ζωής του, είχ’ εκπληρωθεί. Ο Βασίλης Λάσκος πέθανε πολεμώντας [..].

Απόσπασμα από το βιβλίο του Ηλία Τσουκαλά, Υποβρύχιον Υ1: Λάμπρος Κατσώνης, Ίκαρος, Αθήνα 1951, Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών.

[..] Στις 20:58 της 14ης Σεπτεμβρίου, σε στίγμα 39ο 16’ Β και 27’ Α.

Ο «Κατσώνης» με το ιερό του φορτίο, το νεκρό του Λάσκου κι εκείνων που πέσανε στη γέφυρα, στο κανόνι, στον πυργίσκο, καταδύθηκε, τελευταία του φορά, ανήμερα του Σταυρού! Κατέβηκε ολόρθος, με την πρύμη, και δεν σταμάτησε, όπως συνήθως, στο βάθος το περισκοπικό! Τράβηξε, συνέχεια, στις 10, τις 20, τις 30 οργυιές… και κατέβαινε, κατέβαιν’ ασταμάτητα! … Πέρασε το βάθος ασφαλείας, ξεπέρασε το όριο αντοχής, κι έφτασε στις 150…, στις 250…, στις 350 οργυιές!…

Τι φοβερό βάθος! Ποτές υποβρύχιο δεν πήγε τόσο!

Μα σα βρήκε βυθό, ακούμπησε και σταμάτησε. Χώθηκε μεσ’ στην άμμο σα φέρετρο, με τους νεκρούς του, κι έπειτα έγειρε στο ένα το πλευρό. Μεσ’ στο πηχτό σκοτάδι της αβύσσου το βαθύχρωμο κουφάρι δε διακρινόταν πια!

Μόνο κάποιο μπακίρι, που το κάρφωσαν στη μπάντα του πυργίσκου τη μέρα που πρωτοβαφτίστηκε, φωσφόριζε τώρα μεσ’ στη θάλασσα και θα φωσφορίζη πάντα ως ψηλά στα περήφανα ελληνικά ακρογιάλια το διακριτικό αριθμό «Υ1» [..].

Απωλεσθέντες κατά τη βύθιση του υποβρυχίου Κατσώνης

Αντιπλοίαρχος Βασίλειος Λάσκος

Υποπλοίαρχος Σοφοκλής Μυκόνιος

Υποπλοίαρχος Στέφανος Τρουπάκης

Έφεδρος Σημαιοφόρος Παύλος Λαμπρινούδης

Σημαιοφόρος ΠΣ Μηνάς Καβαλούδης

Σημαιοφόρος ΠΣ Κωνσταντίνος Ξένος

Αρχικελευστής Μηχ. Ηρακλής Χρυσοχέρης

Αρχικελευστής Μηχ. Νικόλαος Παναγιωτίζας

Κελευστής Αρμ. Δημήτριος Μαραλέτος

Κελευστής Πυρ. Λεωνίδας Στάμου

Κελευστής Ηλεκ. Βασίλειος Ράντος

Κελευστής Μηχ. Προκόπης Μαγιάτης

Υποκελευστής Α’ Τορ. Νικόλαος Μαντωνακάκης

Υποκελευστής Α’ Ηλεκ. .Απόστολος Βλαχάκης

Υποκελευστής Β’ Ηλεκ. Αναστάσιος Κρέστας

Υποκελευστής Β’ Μηχ. Δημήτριος Κουβέλης

Υποκελευστής Β’ Ηλεκ. Ιωάννης Οικονόμου

Υποκελευστής Β΄ Μηχ. Λουκάς ή Ελευθέριος Τσατσάρης 

Υποκελευστής Β’ Μηχ. Λουκάς Τσάκωνας

Υποκελευστής Β’ Μηχ. Κυριάκος Σελάκης

Δίοπος Τορ. Ευστάθιος Πλατίδης

Δίοπος Τορ. Σωτήριος Ξεπαπαδέας

Δίοπος Σημ. Χρήστος Αλεξίου

Δίοπος Ηλεκ. Νικόλαος Θυμαράς

Δίοπος Μηχ. Μιχαήλ Λημναίος

Ναύτης Αρμ. Χριστόφορος Μητσιαλής

Ναύτης Ηλεκ. Νικόλαος Κουρμούζης

Ναύτης Ηλεκ. Δημήτριος Πρίντζος

Ναύτης Ηλεκ. Αναστάσιος Ζωγράφος

Ναύτης Τηλ. Γεώργιος Λεντζάκης 

Ναύτης Μηχ. Νικόλαος Μοσχονάς 

Ναύτης Μηχ. Αριστείδης Φουντουλάκης

Πηγές:

Ηλίας Τσουκαλάς, Υποβρύχιον Υ1: Λάμπρος Κατσώνης, Ίκαρος, Αθήνα 1951

Μ. Καραγάτσης, Αντιπλοίαρχος Βασίλης Λάσκος, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Ι.Δ. Κολλάρου και Σια Α.Ε, 1948

Δημήτρης Γκαλών, Διαβαίνοντας τις ατραπούς του θρύλλου, Ελληνικό Ινστιτούτο Ναυτικής Ιστορίας, Αθήνα, 2020