«Mataroa»: “Η γυναίκα με τα μεγάλα μάτια”

Δημήτρης Μπαλόπουλος
Ιδρυτικό Μέλος «Ελληνικού Ινστιτούτου Ναυτικής Ιστορίας»

Στις 2 Μαρτίου στα 1922 καθελκύεται στα ναυπηγεία του Harland & Wolf στο Μπέλφαστ για λογαριασμό της εταιρείας ‘’Aberdeen Line’’ ένα επιβατηγό πλοίο που το έδωσαν το όνομα Diogenes και λίγο αργότερα στο ίδιο ναυπηγείο καθελκύεται το αδελφό του πλοίο που πήρε το όνομα Sophocles. Γενικότερα η Aberdeen Line ήταν μια εταιρεία που χρησιμοποιούσε ευρέως στις ονοματοδοσίες των πλοίων της αρχαιοελληνικά ονόματα.

Το Diogenes ήταν ένα αρκετά μεγάλο για την εποχή του πλοίο καθώς μπορούσε να μεταφέρει 130 επιβάτες Α’ θέσης και 422 Γ’ θέσης. Το πλοίο στα 1926 πουλήθηκε στην εταιρεία ‘’Shaw, Savill & Albion Line’’, και έλαβε το όνομα Mataroa που στα πολυνησιακά σημαίνει: ‘’Η γυναίκα με τα μεγάλα μάτια’’. Το Mataroa ταξίδεψε σε πολλές θάλασσες σ’ όλο τον κόσμο, εξυπηρετώντας τη γραμμή Ηνωμένο Βασίλειο, Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία.

Στα 1945 οι νέες πολιτικές και διπλωματικές ισορροπίες άφηναν πίσω τους τις περιπέτειες του πολέμου και τώρα πια ένα νέο κεφάλαιο άνοιγε, η ανασυγκρότηση και η διαχείριση των νέων συνθηκών που σταδιακά διαμορφωνόντουσαν. Το Mataora αφού είχε μεταφέρει χιλιάδες αμερικανούς στρατιώτες στην Ευρώπη, συμμετέχοντας σε ατέλειωτες νηοπομπές, τον Αύγουστο του 1945 ναυλώνεται για να πραγματοποιήσει το δρομολόγιο Μασσαλία – Χάϊφα για τη μεταφορά 173 Εβραίων (κυρίως παιδιά), τα οποία είχαν γλιτώσει από το κολαστήριο του Μπούχενβαλντ και είχαν μέλη των οικογενειών τους στην Παλαιστίνη. Λίγο αργότερα μεταφέρει άλλους 1.200 φυγάδες από το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μπέργκεν –Μπέλζεν.

Παραμονές των Χριστουγέννων του 1945, ξημερώνοντας 22 Δεκεμβρίου, το «Mataroa» σηκώνει άγκυρα από το λιμάνι του Πειραιά αυτή τη φορά, μεταφέροντας 214 Έλληνες φοιτητές και νέους καλλιτέχνες, με σταθμό αποβίβασης τον Τάραντα και τελικό προορισμό το Παρίσι. Η ομαδική αυτή αποστολή των Ελλήνων της «υποτροφιάδας», ήταν μια πρωτοβουλία του Οκτάβιου Μερλιέ (1897-1976), διευθυντή του Γαλλικού Ινστιτούτου στην Αθήνα, καθώς η Ελλάδα βαρειά τραυματισμένη από την κατοχή, έμπαινε στη δίνη του εμφυλίου πολέμου.

Η εικαστικός και συγγραφέας Νέλλη Ανδρικοπούλου θυμάται «…Πηγαίναμε στο άγνωστο…οι καρδιές χτυπούσαν ταχύτερα καθώς οι μηχανές άρχισαν να ακούγονται και το άπιαστο όνειρο της εξόδου να μοιάζει αληθινό…Ήμασταν μια κουρελού από ανθρώπους που έπρεπε να τα βγάλουμε πέρα και ήταν θαύμα που δεν φαγωθήκαμε μεταξύ μας –δεδομένου ότι ήμασταν διαφορετικών πολιτικών πεποιθήσεων -… πηγαίναμε στο άγνωστο….νέοι άνθρωποι που δεν θέλαμε η ζωή μας να πάει πεταμένη…έχοντας λοιπόν ανάγκη να φύγουμε και να μην ξαναγυρίσουμε, καθένας πήρε μαζί του ό,τι μπορείτε να φανταστείτε. Οι γλύπτες πήραν σφυριά, οι μουσικοί νότες, οι συγγραφείς βιβλία…».

Η γενιά που μπάρκαρε σ’ αυτό το πλοίο δεν θα πήγαινε χαμένη. Πολλοί από αυτούς θα γίνουν ευρέως γνωστοί ως σημαίνουσες προσωπικότητες των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών, συγκροτώντας τον πυρήνα της ελληνικής διανόησης στη Δύση. Η Νέλλη Ανδρικοπούλου, ο Κώστας Αξελλός, ο Νίκος Βυζάντιος, ο Ανδρέας Γληνός, ο Γεώργιος Κανδύλης, ο Κορνήλιος Καστοριάδης, ο Εμμανουήλ Κριαράς, ο Μέμος Μακρής, ο Νίκος Σβορώνος, ο Μάνος Ζαχαρίας είναι μερικοί από τους επιβάτες εκείνου του ταξιδιού.

Η ‘’γυναίκα με τα μεγάλα μάτια’’, έγινε ένα πλοίο θρύλος για την ελληνική πολιτιστική ιστορία, καθώς σε μια αντικειμενικά πολύ δύσκολη περίοδο έγινε το πλοίο της ελπίδας που έδωσε την «ονειρική διέξοδο» όπως είπε ο Κορνήλιος Κστοριάδης.

Τον Μάρτιο του 1946 το Mataroa τιμήθηκε με το M.B.E (Member of the Order of the British Empire) for ‘’long and meritorious service at sea and in dangerous waters during the war’’. Στις 21 Νοεμβρίου του 1956 αποπλέει από το Southampton για τη Νέα Ζηλανδία. Είναι το τελευταίο της ταξίδι. Στις 29 Μαρτίου 1957 φτάνει στο Faslane για να ξεκινήσουν οι διαδικασίες διάλυσής της.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

«Το ταξίδι του Ματαρόα, 1945», Νέλλη Ανδρικοπούλου,Εκδόσεις Εστίας

«Ματαρόα, σε δυο φωνές. Σελίδες ξενιτιάς», Μουσείο Μπενάκη