Η Νήσος Ύδρα και η Επανάσταση του 1821

Δρ. Ζήσης Φωτάκης, Επίκουρος Καθηγητής Ναυτικής Ιστορίας, Σ.Ν.Δ.

Η Επανάσταση του 1821 οφείλει πολλά στη ναυτική ισχύ της Ύδρας. Ενός νησιού, που θα περίμενε κανείς, ότι δεν θα ανέπτυσσε μεγάλη ναυτική ισχύ, καθώς στερείται καλών φυσικών λιμένων και στρατηγικής σημασίας πρώτων υλών, όπως είναι η ναυπηγική ξυλεία και οι μεταλλευτικοί πόροι. Κατά το προηγούμενο, πάντως των πόλεων της Γερμανικής Αυτοκρατορίας, η Ύδρα αξιοποίησε τη διοικητική αυτονομία της, ώστε να καταστεί η σημαντικότερη ναυτιλιακή δύναμη του υπόδουλου Ελληνισμού στο τέλος του 18^ου αιώνα. Εκμεταλλεύτηκε επίσης τις ναυτιλιακές δυσκολίες των Αγγλογάλλων και των συμμάχων τους, όταν αυτοί πολεμούσαν μεταξύ τους κατά την εικοσαετία 1792-1814. Η ουδετερότητα της Ύδρας στις διαμάχες αυτές διευκόλυνε την εξασφάλιση της μεταφοράς όλου και μεγαλύτερου εμπορευματικού όγκου προς κάθε γωνιά της Ευρώπης από το Υδραϊκό εμπορικό ναυτικό. Η ευημερία της Ύδρας επαυξήθηκε επίσης από την εξαιρετικά κερδοφόρα διάσπαση του Βρετανικού ναυτικού αποκλεισμού της Ναπολεόντειας Ευρώπης από πλήθος υδραϊκών καραβιών¹. 

Οι πρόκριτοι της Ύδρας επέδειξαν επίσης σύνεση στις σχέσεις τους με την ανερχόμενη δύναμη της ομόδοξης Ρωσίας για αυτό και δεν παρασύρθηκαν στους τυχοδιωκτισμούς της Μεγάλης Αικατερίνης στην Ανατολική Μεσόγειο. Απέφυγε έτσι το νησί την μεγάλη καταστροφή των Ορλοφικών και μπόρεσε να συνεχίσει απερίσπαστο την πορεία του προς την κορυφή της ναυτιλίας². Μια πορεία που βασίστηκε επίσης στην άνθηση της ναυτικής παιδείας στο νησί, αλλά και στην επέκταση των ναυτιλιακών δραστηριοτήτων του μέχρι και τη Λατινική Αμερική στις παραμονές της Εθνεγερσίας του 1821³.

Το ξέσπασμα της Επανάστασης του 1821 έγινε, αρχικά, δεκτό με περίσκεψη από τους προκρίτους της Μικρής Αγγλίας του Αργοσαρωνικού. Η παραδοσιακή φρόνησή τους και τα αριθμητικά δεδομένα του φιλόδοξου αυτού εγχειρήματος επέτειναν τη στάση αυτή. Πέρα όμως από την υπεύθυνη προσέγγιση των Υδραίων προυχόντων υπήρχε και ο απλός λαός της Ύδρας, οι Υδραίοι ναύτες, που πυρωμένοι από τον πόθο της Ελευθερίας, πίεζαν προς την κατεύθυνση της εξόδου της Ύδρας στον Ναυτικό Αγώνα υπέρ της Ανεξαρτησίας του Ελληνικού Έθνους. Στον αγώνα αυτό είχαν ήδη εισέλθει οι γείτονες και συναθλητές κατά θάλασσα Σπετσιώτες, το παράδειγμα των οποίων όπλισε με αποφασιστικότητα τον πλοίαρχο Β τάξεως Αντώνιο Οικονόμου. Αυτός κατέλαβε αιφνιδιαστικά την καγκελαρία της νήσου και με την υποστήριξη της συντριπτικής πλειοψηφίας του Υδραϊκού λαού εξόπλισε καράβια που τέθηκαν άμεσα στην υπηρεσία του Πανελλήνιου Αγώνα κατά της Ημισελήνου. 

Ο Αντώνιος Οικονόμου σύντομα παραγκωνίστηκε από την άρχουσα τάξη της Ύδρας που προσχώρησε στον Ελληνικό Ναυτικό Αγώνα και ανέλαβε την ηγεσία του^4. Η Ύδρα εξελίχθηκε  τότε σε άτυπο κέντρο της Επανάστασης καθώς προσέφερε σε αυτή το μεγαλύτερο και πλέον αξιόμαχο τμήμα του Τρινήσιου στόλου. Ενός στόλου που συνέβαλε στρατηγικά στην εδραίωση και επέκταση της Ελληνικής Επανάστασης, παρενοχλώντας συστηματικά και αποτελεσματικά τις Οθωμανικές θαλάσσιες συγκοινωνίες με αποτέλεσμα να δυσχερανθεί η διοικητική μέριμνα των Οθωμανικών στρατιών και φρουρών στη Νότια Ελλάδα. Επιπλέον, το Ελληνικό Ναυτικό, με αιχμή του δόρατος τον Υδραϊκό Στόλο, εξασφάλισε την εύτακτη και τάχιστη θαλάσσια επικοινωνία των Ελλήνων Επαναστατών μεταξύ τους, καθώς και την ανατροφοδότησή τους με υλικό και ανθρώπινο δυναμικό από ομογενείς και από φιλελληνικούς κύκλους της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής⁵.

Η Ύδρα δεν προσέφερε μόνο «ξύλινα τείχη» για την ευόδωση του Εθνικού Αγώνα. Πολιτικά, Ναυτικά και Οικονομικά ηγεμόνευσε της εθνικής προσπάθειας. Η σεμνή αρχηγία του Ανδρέα Μιαούλη αποτελεί αντιπροσωπευτικό παράδειγμα της απαρέγκλιτης προσήλωσης στο στόχο που δεν μπορεί να είναι άλλος από την εκμηδένιση του αντιπάλου στη θάλασσα. Επιπλέον, ο Μιαούλης υπήρξε ο ηγέτης εκείνος, που ξεπερνώντας τα σοβαρά προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε, αλλά και την πικρία της πρόσκαιρης ανάδειξης στον ύπατο θώκο του Ελληνικού Ναυτικού ενός Βρετανού τυχοδιώκτη, του Ναυάρχου Κόχραν, δέχθηκε να υπηρετήσει ως απλός Ναύτης την υπόθεση της Απελευθέρωσης του Γένους⁶. 

Οικονομικά η νήσος Ύδρα υπήρξε η Κιβωτός του Ελληνισμού. Από τα 22,5 περίπου εκατομμύρια δραχμές που έδωσαν οι Έλληνες για την Ανεξαρτησία της πατρίδας τους κατά την πολεμική δεκαετία, 1821-1830, το ένα δέκατο προήλθε από την περιουσία των αδελφών Κουντουριώτη, των πλουσιότερων Ελλήνων της εποχής εκείνης. Πράγματι, η οικογένεια αυτή ανάλωσε τα ¾ του πλούτου της στον Κοινό Αγώνα και κατάφερε να τον ελέγξει πολιτικά κατά τη διακυβέρνηση του Γεωργίου Κουντουριώτη στο Ναύπλιο από τον Ιανουάριο του 1824 έως τον Απρίλιο του 1826.  Και δεν ήταν μόνο η οικογένεια Κουντουριώτη, αλλά και η οικογένεια Τομπάζη και τόσες άλλες οικογένειες της Ύδρας που προσέφεραν πλούτη, ηγεσία και αίμα στο δένδρο της Ελληνικής Ελευθερίας⁷.

Η νήσος Ύδρα δεν είναι απλά ένας από τους Ιερότερους τόπους του Ελληνισμού. Είναι το μέρος όπου η ναυτική παιδεία και ευτολμία, η διπλωματική δεξιοτεχνία, η επιχειρηματική δεινότητα, η ναυτοσύνη, η ναυμαχική ηγεσία και η περιφρόνηση προς τον Θάνατο συντέθηκαν αρμονικά και ανέδειξαν απαράμιλλο πρότυπο. Είναι το ορόσημο για κάθε Έλληνα ναύτη, για κάθε Έλληνα ναυμάχο. 

¹ Jurien de La Graviere, Ιστορία του Αγώνα των Ελλήνων για την Ανεξαρτησία, 1821-1833 κυρίως του Ναυτικού (Αθήνα, 1988), 15-18.

² Αλεξανδρής, Κ.Α., Η Αναβίωσις της Θαλάσσιάς μας Δυνάμεως κατά την Τουρκοκρατία (Αθήνα, 1960), 164-165.

³ Σίμψας, Μ., Το Ναυτικό στην Ιστορία των Ελλήνων, τομ. 3 (Αθήνα, 2006), 167, 169.

⁴ Αδαμοπούλου-Παύλου, Κ. & Πρασσά, Α., Ανδρέας Μιαούλης (1769-1835). Από την υπόδουλη έως την ελεύθερη Ελλάδα (Αθήνα, 2003), 67-69, 227-232.

⁵ Φωτάκης, Ζ. «Η Ναυτική Ισχύς και η Συμβολή της στην Ελληνική Ανεξαρτησία, 1821-1830», Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων, Κείμενο Εργασίας 49, Μάιος 2016, 9-10.

⁶ Αδαμοπούλου & Πρασσά, Ανδρέας Μιαούλης, 270-414.

⁷ Σίμψας, Το Ναυτικό στην Ιστορία των Ελλήνων, 332.