Χρήστος και Λεωνίδας Παλάσκας

Γράφουν: Υποναύαρχος (Ο) Δημήτριος Γεωργαντάς ΠΝ ε.α. και Ιωάννα – Θεοδοσία Γεωργαντά, Φοιτήτρια

Εισαγωγή

Η Ελληνική Ιστορία είναι πλούσια σε οικογένειες που προσέφεραν στο Ελληνικό Έθνος σε τομείς στρατιωτικούς, πολιτικούς, κοινωνικούς, πολιτιστικούς και οικονομικούς. Χαρακτηριστικές είναι οι οικογένειες των Κολοκοτρωναίων, Μποτσαραίων, Κουντουριώτηδων, Μαυρομιχαλαίων, κ.α. Οι οικογένειες των αγωνιστών του ’21 προσέφεραν στην πατρίδα, μέχρι την τελευταία ρανίδα του αίματός τους

Ιδιαίτερη ένδοξη, ηρωική και θυσιαστική είναι η προσφορά της οικογένειας Παλάσκα στην απελευθέρωση της χώρας και την δημιουργία θεμελίων για την αναδιοργάνωση – ανάπτυξη σύγχρονου Πολεμικού Ναυτικού. Προσέφερε στο στρατό, αλλά και στο ναυτικό. Η παράδοση αναφέρει ότι έθρεψε αρκετούς κλέφτες και αρματολούς, πριν ακόμη, στην έναρξη και διάρκεια της Επανάστασης. Γνωστότερος της οικογένειας, την περίοδο της Επανάστασης, ο Χρήστος Παλάσκας, που σηματοδοτεί τη συμμετοχή της οικογένειάς του στον Αγώνα. Η εμπλοκή του στη διένεξη στρατιωτικών – πολιτικών, με το μέρος των πολιτικών θα στερήσει  την πολύτιμη δράση του για τον Αγώνα του ’21.

Την σφραγίδα του στην αναδιοργάνωση των ναυτικών δυνάμεων της χώρας και την τη λαμπρή του συνεισφορά στην πατρίδα, έθεσε και ο γιος του Λεωνίδας, δημιουργώντας τα σπάργανα μιας «Σχολής Ναυτικών Δοκίμων» το 1845, στην κορβέτα «ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ»,  και προσφέροντας τις υπηρεσίες του στο Πολεμικό Ναυτικό, ως Υπουργός Ναυτικών, μέχρι το θάνατό του, το 1880.

Χρήστος Παλάσκας (1788-1822)

Ο Χρήστος Παλάσκας γεννήθηκε στο χωριό Γότιστα των Ιωαννίνων το 1788. Ο πατέρας του Τριαντάφυλλος, γαμπρός των Μποτσαραίων, υπηρετούσε στα στρατεύματα του Αλή Πασά (1740-24/1/1822). Τελικά, όταν πλέον δεν τον χρειάζονταν,  ο αιμοσταγής Πασάς τον σκότωσε με βασανιστήρια το 1805.

Ο Χρήστος Παλάσκας, αρχικά υπηρέτησε στον Αλή Πασά. Στη συνέχεια εντάχθηκε στα στρατιωτικά σώματα των Ρώσων και Βρετανών στα Επτάνησα, ως λοχαγός. Το 1818 επέστρεψε στα στρατεύματα του Αλή, προσφέροντας υπηρεσίες στο Έθνος, σώζοντας πολλούς χριστιανούς από τις θηριωδίες του Αλή.

Στη σύγκρουση του Αλή Πασά με τον σουλτάνο, ο Χρήστος Παλάσκας ακολούθησε τα σουλτανικά στρατεύματα. Με την πτώση του Αλή Πασά, συνέχισε να είναι με το μέρος των σουλτανικών στρατευμάτων, ενώ ήδη είχε αρχίσει η Επανάσταση. Συμμετείχε στις δυνάμεις των Ομέρ Βρυώνη και Κιοσέ Μεχμέτ, κατά την εκστρατεία στην ανατολική Στερεά Ελλάδα. Από τη θέση του προσέφερε κρυφά σημαντικές πληροφορίες – υπηρεσίες στους Επαναστάτες. Βοήθησε σημαντικά τον Οδυσσέα Ανδρούτσο στο Χάνι της Γραβιάς και στην ανακατάληψη της Λειβαδιάς το 1821.

Τέλη του 1821 ο Χρήστος Παλάσκας αφήνει οριστικά τα τουρκικά στρατεύματα και προχωρεί στην Επανάσταση. Αρχές του 1822 (23-3-1822) μεταφέρει την οικογένειά του από τα Ιωάννινα στην Κόρινθο, κοντά στον μέντορά του Ιωάννη Κωλέττη. Προσχώρησε στην Επανάσταση με το βαθμό του χιλίαρχου. Στη διαμάχη των πολιτικών με τους στρατιωτικούς συντάχθηκε με το μέρος των πολιτικών. Ο Ιωάννης Κωλέττης, Υπουργός των Εσωτερικών και του Πολέμου, τον διόρισε στρατιωτικό διοικητή της ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, σε αντικατάσταση του θανάσιμου εχθρού του, Οδυσσέα Ανδρούτσο. Οι Χρήστος Παλάσκας και Αλέξης Νούτσος εστάλησαν από τη διοίκηση [Ιωάννη Κωλέττη και Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο (Κωνσταντινούπολη, 3-2-1791-Αίγινα, 6-8-1865)] να συλλάβουν τον Οδυσσέα Ανδρούτσο και σε περίπτωση αντίστασής του να τον σκοτώσουν.

Η 25^η Μαΐου 1822 αποτελεί μία θλιβερή ιστορία στη ζωή του Οδυσσέα Ανδρούτσου και στη σελίδα του Αγώνα του ’21. Οι άνδρες του Οδυσσέα αιχμαλώτισαν τους απεσταλμένους της κυβέρνησης και τους δολοφόνησαν στη Δρακοσπηλιά Φθιώτιδας. Οι απόψεις διίστανται αν ο Οδυσσέας υπήρξε ο ηθικός αυτουργός της δολοφονίας τους. Γεγονός είναι, σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες, ότι ήξερε ότι οι δύο αγωνιστές είχαν σκοπό να τον συλλάβουν ή να τον σκοτώσουν. Ο Άρειος Πάγος (το πολιτικό σώμα της ανατολικής Στερεάς Ελλάδας) καθαίρεσε τον Οδυσσέα από το αξίωμά του και τον επικήρυξε με 5.000 γρόσια.

Κατά περίεργο τρόπο, το όνομα του ήρωα που έσωσε τον Ανδρούτσο στη Γραβιά και πέθανε λόγω δολοπλοκιών, επιβιώνει σε κάθε Ναύτη που εκπαιδεύεται στο Κ.Ε.ΠΑΛΑΣΚΑΣ, για να υπερασπιστεί την πατρίδα.

Λεωνίδας Παλάσκας (1819-1880)

Ο Λεωνίδας Παλάσκας γεννήθηκε στα Ιωάννινα το 1819. Πατέρας του ήταν ο αγωνιστής της Επανάστασης, Χρήστος Παλάσκας. Γεννήθηκε τον καιρό που ο πατέρας του υπηρετούσε στην Αυλή του Αλή Πασά.  Κοντά του και ο γιατρός του Αλή Πασά, ο δαιμόνιος Ιωάννης Κωλέττης (1773/1774-1847)[1]. Ο πατέρας του ήταν προσκολλημένος στον Ιωάννη Κωλέττη, τον οποίο ακολούθησε πιστά στην Επανάσταση, καθώς και στον εμφύλιο.

Ο Λεωνίδας έμεινε ορφανός μόλις 3 ετών. Ο Ιωάννης Μακρυγιάννης ή Ιωάννης Τριαντάφυλλος (1797-1864) υποστηρίζει στα απομνημονεύματά του, ότι  ο Κωλέττης έστειλε επίτηδες τον πατέρα του να τα βάλει με τον σκληροτράχηλο Οδυσσέα Ανδρούτσο[2] (Ιθάκη, 1788-Αθήνα, 5-6-1825). Υποστηρίζει ότι τον έστειλε να σκοτωθεί, γιατί ήθελε τη γυναίκα του ως ερωμένη. Πραγματικά ο Κωλέττης έζησε πολλά χρόνια με τη μητέρα του Λεωνίδα.

Όταν ο Λεωνίδας ενηλικιώθηκε, ο Κωλέττης τον έστειλε να εκπαιδευτεί στο Γαλλικό Πολεμικό Ναυτικό, στη Ναυτική Σχολή της Βρέστης. Η δε αδελφή του, Ανθούσα, παντρεύτηκε το Γάλλο διπλωμάτη Αλέξανδρο Ρουζιού. Είναι γνωστή η ιστορία της θρυλικής «χούλιγκαν» του 19^ου αιώνα, με την ενδιαφέρουσα ζωή, που πήγαινε στην ελληνική βουλή και προκαλούσε μεγάλη αναταραχή.

Αξιωματικοί με σπουδές στο εξωτερικό, ήταν απαραίτητα σημαντικοί εκείνη την εποχή. Ήταν αυτός που μελέτησε το ωρολόγιο του αστρονόμου Ανδρόνικου του Κυρρήστου (αέρηδες) και αυτός τοποθέτησε τους μεταλλικούς γνώμονες σε αυτό. Ο ηρωικός ελληνικός στόλος αποτελούνταν από πανάξιους νησιώτες ναυτικούς, αλλά χωρίς πειθαρχία στο κεντρικό κράτος. Με την πρώτη ευκαιρία σήκωναν τη σημαία με την νεκροκεφαλή και άρχιζαν πάλι την πειρατεία.

Ο Λεωνίδας ολοκλήρωσε την εκπαίδευσή του το 1844, κάνοντας τον περίπλου της γης με πλοίο του Γαλλικού Πολεμικού Ναυτικού και επέστρεψε στην Ελλάδα. Το 1846 (27 ετών) ήταν ο περισσότερο ενημερωμένος αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού. Του ανατέθηκε η ίδρυση του ναυτικού παιδευτηρίου,  πρόγονο της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων. Το έστησε πάνω στην κορβέτα «ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ». Κατόπιν απόφασης του Ήρωα – Ναυμάχου του 1821, Ναυάρχου Κωνσταντίνου Κανάρη, τότε Υπουργού Ναυτικών, γίνεται έναρξη την 24 Νοεμβρίου 1845 επί της κορβέτας «ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ»[3], η λειτουργία της πρώτης «Σχολής Ναυτικών Δοκίμων». Δικαιολογημένα το Πολεμικό Ναυτικό ονόμασε το Κέντρο Εκπαίδευσης στο Σκαραμαγκά «Κ.Ε.ΠΑΛΑΣΚΑΣ».

Πράγματι, στις 24 Νοεμβρίου 1845 εκδίδεται το νομοθετικό διάταγμα για την εκπαίδευση των δοκίμων. Καθορίζεται η φοίτηση τεσσάρων (4) ετών δέκα (10) νέων 18 ετών, που να γνωρίζουν νεοελληνική γλώσσα, στοιχειώδη μαθηματικά και γεωγραφία. Τον Μάρτιο 1846 είναι πανέτοιμη η κορβέτα «ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ» για να υποδεχθεί τους πρώτους δοκίμους. Στη διαταγή που εκδίδει το Υπουργείο Ναυτικών αφήνει να εννοηθεί ότι για την εκπαίδευση των δοκίμων θα είναι αρμόδιοι οι υποπλοίαρχοι, γεγονός που δημιουργεί προστριβές μεταξύ των αξιωματικών και του κυβερνήτη. Το Υπουργείο προχωρεί εκ νέου στη σύσταση «Ναυτικού Παιδευτηρίου» με διευθυντή τον Υποπλοίαρχο Λ. Παλάσκα. Στις 16 Ιουλίου 1846 άρχισαν τα μαθήματα με πέντε (5) δοκίμους. Οι συνεχείς παρεμβάσεις, όμως, του κυβερνήτη, αναγκάζουν τον Λεωνίδα να ζητήσει μετάθεση. Αυτό, δυστυχώς, σήμανε στην πράξη το τέλος της Σχολής. Το 1849 το «ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ» μπήκε στο ναυπηγείο για επισκευές και οι τέσσερις (4) εναπομείναντες δόκιμοι τέθηκαν σε διαθεσιμότητα. Η Σχολή τελικά έκλεισε το 1854. Συνολικά, από την πρώτη περίοδο της Ναυτικής Σχολής, εισήχθησαν δεκατρείς (13) δόκιμοι και αποφοίτησαν μόνο έξι (6).

Ο Λεωνίδας υπήρξε υποστηρικτής του βασιλιά Όθωνα Α΄ (1815-1867). Ως κυβερνήτης πολεμικών σκαφών πρωτοστάτησε σε καταστολή εξεγέρσεων, όπως της Σύρου και της Κύθνου. Ως κυβερνήτης του ατμοδρόμωνα «Αμαλία» συνόδευσε τον Όθωνα Α΄ στην εξορία του στη Βαυαρία. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1866. Το έτος αυτό συμμετείχε στην επιτροπή των Ελλήνων ειδικών που παρακολούθησαν την ηφαιστειακή δραστηριότητα στη Νέα Καμένη της Σαντορίνης. Συνέχισε την καριέρα του στο Πολεμικό Ναυτικό ως κυβερνήτης των θωρηκτών «Βασίλισσα Όλγα» και «Βασιλεύς Γεώργιος», καθώς και ως Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Ναυτικών. Το 1877 έγινε Υπουργός Ναυτικών της Κυβέρνησης Επαμεινώνδα Δεληγιώργη. Απεβίωσε το 1880.

Επίλογος

Η ελευθερία των Ελλήνων το 1821 κατακτήθηκε στα πεδία των μαχών, αλλά και στις λεωφόρους της αναδιοργάνωσης των στρατιωτικών δυνάμεων, όπου καταγράφηκε η πραγματική ιστορία του λαού. Πραγματοποιήθηκαν από αγωνιστές και ακούραστους εργάτες, αλλά και από «απλούς» πατριώτες με όραμα και πιστεύω. Κατόρθωσαν να περιορίσουν τις φιλοδοξίες τους και να προσφέρουν στις επόμενες γενιές των Ελλήνων τα εχέγγυα της ελευθερίας, γεγονός που αποτελεί άξιο θαυμασμού, σεβασμού και ευγνωμοσύνης. Με ερειπωμένη τη χώρα από την μακροχρόνια πολεμική σύγκρουση με τους Τούρκους και λίγα οικονομικά μέσα, αλλά ταυτόχρονα με μεγαλοφυείς στρατιωτικούς και πολιτικούς ηγέτες, υλοποιήθηκε το όνειρο της απελευθέρωσης και της ανάπτυξης της χώρας.

Η επέτειος των 200 ετών από την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων, είναι ευκαιρία για απολογισμό όσων συνέβησαν στη διαδρομή των 200 ετών. Στους Έλληνες ανήκει η υποχρέωση της θύμησης, της μνημοσύνης και της τιμής στους πρωτεργάτες της Επανάστασης. όπως στον Χρήστο Παλάσκα και τους αναδιοργανωτές των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων, όπως του Λεωνίδα Παλάσκα. Οι Έλληνες οφείλουν πολλά στους ηγέτες της οικογένειας Παλάσκα. Ο μεν Χρήστος πρόσφερε την ίδια του τη ζωή για την Επανάσταση, ο δε Λεωνίδας σχεδίασε και υλοποίησε την οργάνωση της πρώτης μορφής «Σχολής Ναυτικών Δοκίμων» και έθεσε τα θεμέλια για την ναυτική εκπαίδευση στην Ελλάδα. Αποκορύφωμα της ναυτικής εκπαίδευσης αποτελούν οι ανεπανάληπτες νίκες στους Βαλκανικούς Πολέμους και η απελευθέρωση των νησιών του Αιγαίου.

Στις 24 Νοεμβρίου, είναι η επέτειος των εκατόν εβδομήντα έξι (176) ετών της έναρξης λειτουργίας του «Ναυτικού Παιδευτηρίου» στο πολεμικό πλοίο «ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ», που σχεδίασε και υλοποίησε ο Λεωνίδας Παλάσκας την 24 Νοεμβρίου 1845. Γιατί οι λαοί επιβιώνουν όταν αποδίδουν τιμή και ευγνωμοσύνη στους προγόνους τους, που τους πρόσφεραν την ελευθερία. Συγχρόνως, δίνεται η δυνατότητα, με βάση τον απολογισμό, για οραματισμό της μελλοντικής διαδρομής της χώρας και ο απολογισμός της μέχρι σήμερα  διαδρομής του Έθνους που είναι γεμάτος από ηρωισμούς και επιτυχίες. Δυστυχώς η Ελληνική ιστοριογραφία δεν παραχώρησε στους αγωνιστές, όπως ο Χρήστος Παλάσκας, ο πατέρας του Λεωνίδα Παλάσκα,  τη θέση που του αρμόζει, δίπλα στους ηγέτες του Αγώνα του ’21.

Βιβλιογραφικές και Διαδικτυακές Αναφορές

• Βιογραφία Χρήστου Παλάσκα, διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://www.sansimera.gr, 18-11-2021.
• Βιογραφία Λεωνίδα Παλάσκα, διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://www.romiazirou.blogspot.com και https://www.greekencyclopedia.com και https://www.hellenicaworld.com, 18-11-2021.
• Γέροντας, Παναγιώτης. (14-04-2021). Η δημιουργία της Ναυτικής Σχολής (Ναυτικόν Παιδευτήριον) στην Κορβέτα Λουδοβίκος το 1845, διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://www.geopolitics.iisca.eu, 18-11-2021.
• Γιαννόπουλος, Νίκος. (2016). 1821. Οι μάχες των Ελλήνων για την ελευθερία, Αθήνα: Historical Quest.
• Ιστορία του ελληνικού Έθνους. (1975). Τόμοι ΙΑ’ και ΙΒ’, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών.
• Οι Ήρωες του 1821. διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://hellenic-college.gr, 18-11-2021.
• Καμπουράκης, Δημήτριος. (17-06-2020). Λεωνίδας Παλάσκας, διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://www.newsit.gr, 18-11-2021.
• Κοβατζικλής, Δημήτρης. (2020). Η Ιστορία της Ανθούσας Παλάσκα, διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://www.mikropragmata.lifo.gr, 18-11-2021.
• Κορβέτα «ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ» – «ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΝ», διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://www.greekshipmodels.com, 18-11-2021.
• Λυκούδης, Στυλιανός. (1938). Ολίγα τινά δια τον μέγαν του ναυτικού και ευεργέτη του τότε Λεωνίδαν Χρήστου Παλάσκα Πλοίαρχον του ΒΝ, Αθήνα.
• Μακρυγιάννης, Ιωάννης, τα Απομνημονεύματα.
• Μαρκεζίνης, Σπυρίδων. (1966). Πολιτική Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδος 1828-1964, Τόμος 2^ος, Αθήνα: ΠΑΠΥΡΟΣ.
• Μεγάλη Γότιστα: Αποκαλυπτήρια προτομής Λεωνίδα Παλάσκα, (3-7-2017), διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://www.epiruspost.gr, 18-11-2021.
• Μίλεσης, Στέφανος. (31-12-2017). Οι περιπέτειες της κορβέτας «ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ» του Υδραίου Ραφαλιά κατά τον αποκλεισμό του Πειραιά, διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://www.pireorama.gr, 18-11-2021.
• Τρικούπης, Σπυρίδων, Ιστορία Ελληνικής Επανάστασης.
• Φιλήμων, Ιωάννης. Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, 1859-1861, τόμος Α’.
• Φωτιάδης, Δημήτριος. (1971). Η Επανάσταση του ‘21, 2^η έκδοση, τόμος Ι’ , Αθήνα: Ν. Βότση.
• Ψυχογιός, Ηλίας. (16-01-2021). Τα γεγονότα της Δρακοσπηλιάς, δολοφονία Νούτσου, Παλάσκα από τους άνδρες του Ανδρούτσου, διατίθεται στο διαδικτυακή τόπο: https://www.iawandrorder.gr, 18-11-2021.

[1] Αμφιλεγόμενος πολιτικός! Συνδέθηκε με διαφθορά, δωροδοκίες, συναλλαγές και νοθεία στις εκλογές. Αποτελούν μελανά σημεία της προσωπικότητάς του: η απόκτηση μεγάλης περιουσίας από την πολιτική, η δίωξη – εξορία της Μαντώς Μαυρογένους και η συκοφάντηση – δολοφονία του Οδυσσέα Ανδρούτσου. Ένα άτομο επικίνδυνο για την πατρίδα, που καταχράστηκε δημόσια περιουσία και υπήρξε ηθικός αυτουργός πολλών εγκλημάτων.

[2] Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος παραδόθηκε την 7-4-1825 στον Ιωάννη Γκούρα (1791-1826), το πρωτοπαλίκαρό του, το οποίο εμπιστεύονταν. Ο  Καραϊσκάκης, καθώς και άλλοι αγωνιστές ζητούσαν να περάσει από δίκη. Ο Κωλέττης έδωσε εντολή στον Γκούρα και περί την 5 Ιουνίου 1825 ο Ανδρούτσος βρέθηκε σκοτωμένος κάτω από την Ακρόπολη των Αθηνών. 

[3] Γενικά Χαρακτηριστικά του πλοίου: Ολικό μήκος 44.1 μ., μέγιστο πλάτος 11.7 μ., βύθισμα 4.5 μ., εκτόπισμα 1.000 τόνοι, πλήρωμα 182 (11 αξιωματικοί 13 υπαξιωματικοί και 158 ναύτες), Συστήματα Μάχης: 2 πυροβόλα των 22 λιβρών και των 32 λιβρών και 4 πυροβόλα των 20 χιλ.