27 Μαίου 1821. Η Πυρπόληση του τουρκικού δίκροτου στην Ερεσό.

Γράφει η Βικτωρία Μαστραντώνη, μέλος του ΕΛ.Ι.Ν.ΙΣ.

Σαν σήμερα 27 ΜΑΐΟΥ 1821. Για πρώτη φορά τα Πυρπολικά στην Ελληνική Επανάσταση! Η Πυρπόληση του τουρκικού δίκροτου στην Ερεσό. Τα Πυρπολικά (Μπουρλότα) για πρώτη φορά στον Ελληνικό Επαναστατικό Αγώνα του 1821, αλλά και ποιος πρώτος σκέφτηκε τότε να τα χρησιμοποιήσει…

Μία απάντηση δίδεται από τον Ιστορικό Σπυρίδωνα Τρικούπη, κατά την οποία, όταν ο διοικητής ενός Αγγλικού πλοίου, συναντώντας την Ελληνική μοίρα υπό τον Τομπάζη, έμαθε ότι ανεβαίνουν τον Καφηρέα για να συναντήσουν την τουρκική δύναμη που βγαίνει από τα στενά, μαθαίνοντας τον λόγο σε ερώτησή του, απήντησε ότι λόγω ανισότητας των αντίπαλων δυνάμεων μόνον εάν χρησιμοποιούσαν πυρπολικά θα μπορούσαν σε νίκη να ελπίζουν. “…Ναύτες αξίους και τολμηρούς έχετε κατά των εχθρών σας, εάν είναι να χρησιμοποιήσετε τα πυρπολικά βεβαίως και θα υπερισχύσετε. τους είπε…” (Σπυρίδων Τρικουπης “Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης” τόμος α, σελ 275)

Η αλήθεια όμως είναι τελείως διαφορετική, διότι στον Τρικούπη αντιβγήκε ο Κωνσταντίνος Νικόδημος ο μπουρλοτιέρης και ύστερα Ναύαρχος όταν τον συνάντησε το 1846. Διαβάζουμε λοιπόν στα “Απομνημονεύματα Εκστρατειών και Ναυμαχιών” του Νικόδημου: “Αν καθώς λες, συναντήθηκε τότε ο Τομπάζης με Εγγλέζο καπετάνιο που του πρότεινε να χρησιμοποιήσει τα μπουρλότα, αυτό δεν το ξέρω. Εκείνο όμως που ξέρω είναι πως όταν ήταν ο Τομπάζης στα Ψαρά, τότε ο Καλαφάτης είχε κιόλας φτιάξει το πρώτο μπουρλότο” (θα το δούμε και εμείς αυτό αργότερα). Απήντησε τότε ο Τρικούπης ότι “οι άνθρωποι που μου το είπαν κύριε Νικόδημε είναι αξιόπιστοι…” “Αμ και εγώ είμαι αξιόπιστος κύριε Τρικούπη… και εάν έτσι τα γράψεις στην Ιστορία σου καθώς τα λες, τότες και εγώ θα γράψω το πώς γίνηκαν που ήμουν εκεί…”

Την ίδια αυτή μαρτυρία με τον Νικόδημο έχουμε και στα “Ναυτικά” του Ορλάνδου σελ 134 όπου και αναφέρει ότι μπορεί τα πυρπολικά να μην ήσαν γνωστά σε όλους, όμως ήσαν σε πολλούς και κυρίως σε ηλικίες εκεί γύρω στα 50 έτη, ως σύγχρονοι της πυρπολήσεως κατά τον Τσεσμέ υπό των Ρώσων του Τουρκικού στόλου (Ναυμαχία του Τσεσμέ 26 Ιουνίου 1770 με νίκη των Ρώσων και πραγματική πανωλεθρία του τουρκικού στόλου όπου ανδραγάθησε και ο Ψαριανός Βαρβάκης)

Επίσης το ίδιο βεβαιώνει και ο Παπαρρηγόπουλος στην “Ιστορία του Ελληνικού Εθνους” εκδ. ε΄ τόμος στ΄ σελ 89 “εκ παραδόσεως ήξευρον οι ναυτικοί μας, ότι εις Τσεσμέν ο Τουρκικός στόλος είχε καταστραφεί δια πυρπολικών…” Αλλά και ο Αντώνης Μιαούλης, ο Αλέξανδρος Σούτσος και ο Jurien de la Gravier (Ζουριέν ντε λα Γκραβιέρ) στο “la station du Levant” μετάφραση Κωνσταντίνου Ράδου σελ 75.

Επέμεινα σε αυτό το θέμα γιατί θα πρέπει να μελετήσουμε όλες τις εκδοχές και να διαμορφώσουμε την δική μας γνώμη…

Έχοντας στα χέρια το υπέροχο βιβλίο του Δημήτρη Φωτιάδη “Κανάρης” εκδόσεις Κέδρος 1960, δεν έχω παρά να ακολουθήσω και να ζήσω τα γεγονότα μέσα από τον άμεσο και γλαφυρό λόγο του συγγραφέα ο οποίος μέσα από την βαθιά ιστορική του έρευνα μας μεταδίδει με τόση γλαφυρότητα τα γεγονότα της καταστροφής του τούρκικου ντελινιού στην Ερεσσό στις 27 Μαίου του 1821, όπου για πρώτη φορά κατά τον κατά θάλασσαν αγώνα της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821 χρησιμοποιήθηκαν τα πυρπολικά. Όταν δε χάριν συντομίας, παραλείπω τις συγκλονιστικές περιγραφές Φωτιάδη, το κάνω πράγματατι με μεγάλη λύπη, που δεν τις μοιράζομαι μαζί σας.

Μάης λοιπόν του 1821… Και όπως αναφέρει ο Φωτιάδης στη σελ 58 “η Βουλή λοιπόν των Ψαρών, είχε πάρει την είδηση, ότι η Τουρκική αρμάδα ετοιμαζόταν να περάσει τα στενά και να βγει στο Αιγαίο και κάλεσε σε σύναξη καραβοκυραίους και καπεταναίους από τα τρία νησιά, για να δούνε τι θα έπρεπε ο καθένας τους να κάνει…”. Εκείνα το σιτοκάραβά τους, τα μετασκευασμένα σε πολεμικά, έχουν να αντιβγούν στα ντελίνια, τα δίκροτα και τις τούρκικες φρεγάδες… Δεν θα μπορούσαν τα Ελληνικά να στηρίζουν τις ελπίδες τους μόνο στα λίγα κανονάκια τους και μόνο στην γρηγοράδα και ευελιξία των σκαριών και στην τέχνη των άξιων πληρωμάτων τους… και η κουβέντα γύρισε στην ανάγκη για μπουρλότα… και όμως διαβάζουμε από τον Νικόδημο σελ 122 “ήτο δε εις την συνεδρίαση πλοίαρχος τις, Γεώργιος Καλαφάτης έχων πλοίον ως εκ της κατασκευής του βραδυκίνητο και αυθόρμητα ο ίδιος προτείνει να το κάνει λοιπόν μπουρλότο“. Όλοι συμφώνησαν με την προσφορά του, μια και όπως υποστηρίζει ο Νικόδημος στα απομνημονεύματα του “τα μπουρλότα στάθηκαν η ψυχή του ναυτικού μας και χωρίς αυτά τίποτε ή πολλά ολίγον δυνάμεθα να βλάψωμεν τον εχθρόν…“

Ο Σαχτούρης πάλι, στα “Ιστορικά Ημερολόγια του Ναυτικού Αγώνος” σελ 54 μιλώντας για τα μπουρλότα έχει να πει ότι …
“και εάν κοιτάξουμε στην Ιστορία πίσω, οι Συρακούσιοι τα μεταχειρίστηκαν το 413 π,χ, κατά των Αθηναίων” αλλά και οι Τύριοι στα χρόνια του μεγάλου Αλεξάνδρου για να συμπληρώσει και ο συγγραφέας του «Κανάρη» Δημήτρης Φωτιάδης. “Μετά και όσο καλύτερες γίνονταν οι κατασκευές σε κανόνια και πολεμικό εφοδιασμό τα μπουρλότα ξεχάστηκαν μέχρι εκεί κοντά στα τέλη του 18 αιώνα που τα βλέπουμε ξανά στην καταστροφή της Τουρκικής Αρμάδας από τους Ρώσους στον Τσεσμέ… (στις 26 Ιουνίου 1770)

Μα ας ξαναγυρίσουμε πίσω στη Βουλή των Ψαρών όπου οι καραβοκυραίοι και καπετάνιοι κουβεντιάζουν… το το θα κάνουν και ο Καλαφάτης έχει προτείνει το δικό του πλοίο για μπουρλότο… και “όλοι με ένα στόμα του αποκρίθηκαν, πώς αυτό ήταν το καλύτερο!” Νικόδημος σ.122 Άρα εδώ βλέπουμε ότι η ιδέα να φτιάξουν μπουρλότα ήταν στη σκέψη όλων τους μα η τιμή να την βάλει πρώτος σε πράξη είναι του Καλαφάτη. Για να γίνει λοιπόν μπουρλότο ένα καράβι έπρεπε να έχει κουραδούρο, υπόφραγμα δηλαδή και εάν δεν είχε τότε κατασκεύαζαν ένα τέτοιο πρόχειρο… αλλά και όλα τα υπόλοιπα τα σχετικά, τα διαβάζουμε στις σελίδες από 59 μέχρι και 62 στο “Υπόμνημα περί κατασκευής πυρπολικού” του Κωνσταντίνου Νικόδημου και μπορούμε να τα δούμε και στην κάθετη τομή του πίνακα του Παναγιώτη Μαστραντώνη όπως και στην αναλυτική αναφορά του.

Και όλα αυτά τα συμπλήρωνε πάντα η αποφασιστικότητα το θάρρος η αυτοθυσία και η ψυχραιμία για να κάνουν όλες εκείνες τις δύσκολες μανούβρες  να κοτσάρουν το μπουρλότο πάνω στο εχθρικό για να το κάψουν, ενώ από πάνω τους και γύρω τους τους πολεμούσαν με τουφέκια και κανόνια. Πως τα κατάφερες είχαν ρωτήσει κάποτε τον Κανάρη και εκείνος είχε απλά απαντήσει. “απόψε Κωσταντή είπα, θα πεθάνεις!”. Τι ψυχή! Είχαν και μέσα στη βάρκα τους που θα τους απομάκρυνε εγκαίρως από το αναμμένο πια μπουρλότο, ένα μικρό βαρέλι μπαρούτι για να τιναχτούν στον αέρα στην ανάγκη… Αιχμάλωτοι δεν θα πιάνονταν! Πόση αυτοθυσία και πόση ψυχραιμία χρειάζεται για όλα αυτά!!!!!!

Στις 19 του Μάη, σαλπάρανε από την Υδρα 24 καράβια και 19 από τις Σπέτσες.  Στης Ύδρας ήταν ναύαρχοι, κομαντάτηδες όπως τους λέγανε, οι Γιακουμάκης Τομπάζης, Αναστάσιος Τσαμαδός και ο Λάζαρος Λαλεχός. Στών Σπετσων, οι Γκίκας Τσούπας, Θεοδόσης Μπότασης και Νικόλας Ράφτης. Έπειτα από δύο ημέρες βρίσκονται στα Ψαρά και σμίγουν με τα καράβια του Νικολή Αποστόλη αρχηγού του στόλου των Ψαρών

Στις 23 του Μάη βγαίνουν σε περιπολίες μαθαίνοντας που η Τουρκική αρμάδα κατεβαίνει από τα μπογάζια. Δυό ντελίνια, τρείς φρεγάδες και τρείς κορβέτες έχουν βγει ήδη από τα στενά στην άσπρη θάλασσα κάτω από το κουμάντο του Τούρκου Αντιναυάρχου του “ριαλά μπέη” δηλαδή. Σινιάλο δίνει ο καπετάν Ραφαήλ που ξέκοψε το ντελίνι των 74 κανονιών να πηγαίνει προς τα Κάστρα. Την Τρίτη 24 του Μαη τα δικά μας αρμένιζαν δυτικά στη Μυτιλήνη. Μόλις χάραζε, η βαρδακόστα του καπετάν Ραφαήλ δίνει σινιάλο με μια κανονιά πώς ο οχτρός είναι στη βίστα (τους βλέπουν δηλαδή). Ηταν ένα ντελίνι των 74 κανονιών που είχε ξεκόψει από τα άλλα και πήγαινε ζαϊρέδες (εφόδια) στα κάστρα. Αφού καβατζάρισε τον κάβο Σίγρι, έπεσε σταβέντο κι αναγκάστηκε να ποδίσει σ΄ αμμουδερή ακρογιαλιά εκεί που στα παλιά χρόνια βρισκόταν η Ερεσσός, διαβάζουμε στον Φωτιάδη σελ 62, αντλώντας πληροφόρηση μέσα από τα απομνημονεύματα του Κωνσταντίνου Νικόδημου και είναι ο λόγος του τόσο άμεσος και γλαφυρός που εγώ δεν τολμώ να τον χαλάσω. Απλά θα συντομεύσω τις περιγραφές των γεγονότων τόσο όσο μπορώ.

Ένα γύρω του συνάζονται τα καράβια μας το πλησιάζουν και αρχίζουν πόλεμο μαζί του. Πρώτη η Γολέτα Τερψιχόρη με το κανόνι των 48 λίτρων στην πλώρη της. που την βάζουνε μπροστά… Μα τι να σου κάνουνε οι μπάλες μας των 16 λίτρων ενάντια στων 40 που ξέρναγε το ντελίνι… και τι να σου κάνουν οι μπάλες του ενός κανονιού της Τερψιχόρης μπροστά στα εβδομήντα τέσσερα του ντελινιού!

Μας λέει ο Τσαμαδός στα «Ιστορικά Ημερολόγια των Ελληνικών Ναυμαχιών του 1821» σελ 32 “βλέποντας οι μαρινάροι μας ετούτη μας την αδυναμία εβόησαν με μεγάλη φωνήν το γιούρια, με απόφασιν να τρακάρουν όλα τα καράβια το βατσέλο και να κάμουν ρεσάλτο!» και συνεχίζει λέγοντας ότι “μία τέτοια δίχως νόημα θυσία ήθελεν αποβεί ολεθριωτάτη εις το γένος όλον, κατ΄αρχήν δε εις τας τρείς νήσους” Δείτε η σκηνή… Ο Τσαμαδός μας τα λέει αυτά που είναι εκεί και τα βλέπει… τότε που γινόντουσαν… την ίδια τη στιγμή… Μυρίστε τη μπαρούτη…

Η Κορβέτα “Θεμιστοκλής” ναυαρχίδα του Τομπάζη, κάνει σινιάλα τότε νάρθουν αμπόρντο οι κομαντάτηδες για συμβούλιο. Φτάνουν με τις σκαμπαβίες τους και μαζεύονται στην κάμαρα… Πολλές οι γνώμες μέχρι που μίλησε ο Νικολής Αποστόλης. “Ένας τρόπος είναι να χαλάσουμε το ντελίνι” είπε “να το κάψουμε με μπουρλότο“. Συμφωνούν μαζί του μα το μπουρλότο πού να το βρουν εκείνη την ώρα… Όπως έχουμε πει ο Καλαφάτης ήδη είχε προσφέρει το καράβι του που βρίσκεται όμως στα Ψαρά. Να τον ειδοποιήσουν αλλά θα πάρει χρόνο που ίσως δεν έχουνε. Όμως συμφωνούν οι Καπεταναίοι να τον ειδοποιήσουνε και ο Αποστόλης φωνάζει τον γραμματικό του να ετοιμάσει γράμμα για τα Ψαρά.

Και ο γραμματικός του είναι ο Πατατούκος που όσο έγραφε όλο και κάτι σαν νάθελε να πει. Και τελικά το είπε. Ξέρω κι εγώ να φτιάξω μπουρλότο και στα Ψαρά έχουμε και τον Ρώσσο τον Ιβάν Αφανάσα… Ο Αποστόλης που έχει μεγάλη εκτίμηση στον γραμματικό του που το πραγματικό του όνομα ήταν Γιάννης Δημουλίτσας, τον σεμνό και ολιγόλογο και ήσυχο αυτόν άνθρωπο που λόγω του παραστήματος και της μαζεμένης συμπεριφοράς του που έδειχνε άνθρωπος μαλακός και αθόρυβος όπως τον περιγράφει ο Ράδος στην μετάφραση « Οι Έλληνες Ναυτικοί κατά την διάρκεια του Επαναστατικού Αγώνα του 1821“. Σελ. 57 του Joulien De la Gravier .

Από την Πάργα κράταγε ο Πατατούκος και απ’ όταν έφυγε αφού οι Εγγλέζοι την πούλησαν στον Αλήπασα όπως μας λέει ο Φωτιάδης, μπήκε και δούλεψε σε Ψαριανά καράβια με τη φαμίλια του στα Ψαρά. Άνθρωπος μορφωμένος με Γαλλικά , Ιταλικά και Λατινικά ακόμα… Και εξήγησε ο Πατατούκος το πώς την είχε μάθει τούτη την Τέχνη σ’ ένα ταξίδι στην Τουλώνα με καράβι του Νικόλα Αποστόλη του γιού, όπου στον Γαλλικό Ναύσταθμο γνώρισε έναν μηχανικό, καθηγητή τον έλεγε, τον Ρίτζι που ήταν Μαλτέζος και από εκείνον ζήτησε να του μάθει αστρονομία και ναυπηγική και ανάμεσα στα άλλα του έμαθε πώς φτιάχνουν τα μπουρλότα. Όσο για τον Ιβάν Αφανάσα στα Ψαρά, τούτος ήταν από την Οδησσό. Σημειώνω, ότι στα Αρχεία της Υδρας, υπάρχει με ημερομηνία 19 Σεπτέμβρη 1822  επιστολή που ο ίδιος την υπογράφει και λέει για τα πυρπολικά… Πάντως από την αρχή της Επανάστασης ήταν εδώ στα Ψαρά και λέγεται ότι πρόκειται για Ρώσο Φιλέλληνα που όμως με το τέλος της Επανάστασης βρέθηκε στην Αθήνα φτωχός και δύστυχος…

Όμως προχωράμε τώρα εδώ, και πάμε ξανά εκεί πίσω στα γεγονότα. Τον εμπιστεύεται απόλυτα τον γραμματικό του λοιπόν ο Nαύαρχος Αποστόλης, συμφωνούν και όλοι οι άλλοι και δεν μένει παρά να βρούνε το καράβι που θα γινόταν έτσι εκεί στα γρήγορα μπουρλότο. Μεγάλη απόφαση και μεγάλη η στιγμή !

Το καράβι του για να γίνει μπουρλότο τ΄ αποφάσισε τότε ο Υδραίος καπετάν Γιάννης Θεοδόσης και πρόσταξαν οι κομαντάτηδες τα καράβια τους να δώσουν αναλογικά το καθένα τα υλικά που χρειάζονταν και να στείλουν και τους μαραγκούς τους να δουλέψουν. “Όλοι τους μόχθησαν με τόση προθυμία που σε λίγες ώρες τόχαν έτοιμο και ήταν πια μεσάνυχτα…” περιγράφει ο Φωτιάδης.

Ξεκίνησαν κατά τις δύο από τα μεσάνυχτα συνοδευόμενοι με τις ευχές όλων και δύο βάρκες που το ακολουθούσαν η μια από το καράβι του Τσαμαδού και η άλλη από του Κριεζή και πλέανε κάπως απόμακρα να τους βοηθήσουν στην ανάγκη. Κομαντάτηδες και καπεταναίοι και πληρώματα σκαρφαλωμένοι στα ξάρτια και τις αντένες, περίμεναν ακίνητοι να δούνε τι θα γίνει κι ανάμεσα σε εκείνες τις εκατοντάδες μάτια που τρύπαγαν τα σκοτάδια με αγωνία να κοιτάζουν, ήταν και του Κανάρη, όπως μας λέει ο Φωτιάδης σελ.65

Στο τιμόνι του Μπουρλότου ο Υδραίος Αντώνης Γκίκας Ζέρβας και προσπαθούσε να πλησιάσει το ντελίνι από την πρύμη. Πώς έγινε και τους παίρνουν είδηση από τη στεριά, όπου είχε προηγουμένως αφημένο εκεί στράτευμα και εφόδια από πριν το ντελίνι και αρχίζουν να τους ρίχνουν…. Οι Τούρκοι από το ντελινι που παίρνουνε χαμπάρι, καλουμάρισαν τα γούμενα (αμόλυσαν δηλαδή καδένα ) και το καράβι ξεμάκρυνε, αφήνοντας το μπουρλότο να καίγεται μονάχο του….. Ζητωκραυγές ενθουσιασμού από τους Τούρκους, στην ξηρά και στο ντελίνι και απογοήτευση πικρή από τους δικούς μας… Ξημέρωνε.

Καινούργια πάλι σύναξη στην κορβέτα τώρα του Τομπάζη τον «Θεμιστοκλή» Είπανε πολλά και τέλος επήρανε τη σωστή απόφαση . Να φτιάσουν καινούργιο μπουρλότο και να ξαναπροσπαθήσουν.

Και τούτη τη φορά είναι ο καπετάν Χατζητριανταφύλλου από τη Λήμνο που δίνει το καράβι του για να φτιαχτεί μπουρλότο και ξεκινάνε τη δουλειά και μέχρι να νυχτώσει μετά από πολύ σκληρή δουλειά ήταν έτοιμο. Εν τω μεταξύ ο Ναύαρχος των Ψαριανών ο Αποστόλης είχε διαλέξει ποιόν θα έστελνε με το καινούργιο αυτό πυρπολικό και του το προτείνει. Ένα μικρανήψι του τον Παπανικολή και όχι γιατί είχαν συγγένεια αλλά γιατί ήξερε τι θαλασσόλυκος ήταν! Καθώς νυχτώνει όμως τώρα πια έχει βγάλει καιρό και όπως μας λέει ο Τσαμαδός σελ 34 « “…δεν εστάθει τρόπος μήτε τα καράβια μήτε το μπουρλότο να κάμει το παραμικρόν κίνημα κατά του εχθρού”. Μόνο καράβια μας με μουδαρισμένα τα πανιά, έξω από την Ερεσσό, έφερναν βόλτες να μη τους ξεφύγει το ντελίνι. Μα να φάνηκε να έρχεται από τα Ψαρά και ο Καλαφάτης με το δικό του το μπουρλότο πρόθυμος στο μήνυμα που του είχαν στείλει. (Το είχαμε πει ότι είχε προσφερθεί να δώσει το καράβι του το κάπως αργοκίνητο για να φτιαχτεί μπουρλότο.)

Έχει στρώσει και ο καιρός και αποφασίζεται τώρα, μέρα να γίνει η προσπάθεια, μόνο που τα πλοία τους δεν θα μένουν να κοιτάζουν από μακριά, αλλά θα πλησιάσουν το ντελίνι και θα ανοίξουν πόλεμο και τότε μέσα στον καπνό της μπατάγιας θα όρμαγαν τα μπουρλότα μας όπως λέει Τσαμαδός “Απομνημονεύματα” σελ 34 “κατά μίμησιν των Ρώσσων οίτινες επυρπόλησαν τον τουρκικό στόλο στον Τσεσμέ, όν οι Ψαριανοί εγνώριζον“

Έτσι φτάνουμε στην άλλη μέρα 25 του Μάη του 1821 κατά τις 6 το πρωί που πιάνει να φυσάει πουνέντες (δυτικός, ζέφυρος). Κατάλληλος ο καιρός και βγαίνουν τα πλοία μας σε τάξη για να πολεμήσουν Όλα μαζί και ανάμεσα τους και τα δυο μπουρλότα που δεν μπορεί κανείς να τα ξεχωρίσει… Ορτσάροντας τόνα πίσω από το άλλο, ρίχνουν τις μπαταρίες τους μονόπαντα πάνω στο ντελίνι φωνάζοντας δυνατές κραυγές τα τσούρμα. Στό μπρίκι του Ζάκα πέφτει μπόμπα και σκοτώνει τρείς (Νικόδημος “Απομνημονευματα εκστρατειών και ναυμαχιών” σ.13)

Βγαίνουν από “τη λίνια” των πλοίων τα δύο πυρπολικά και πρώτος χυμάει ο Καλαφάτης. Ήταν επτά παρά τέταρτο το πρωί σαν έπεσε στη μέση του ντελινιού. Δυο μπόμπες το βρίσκουν και του βάζουνε φωτιά και μόλις προλαβαίνει το τσούρμο του να γλυτώσει με τη σκαμπαβία καθώς εκείνο γέρνει και βουλιάζει…

Ο Τομπάζης, που κοιτάει με το κανοκιάλι από τη ναυαρχίδα του, λέει τότες μια βαριά κουβέντα. “Αν πετύχει τώρα ο Παπανικολής είμαστε καλά… Αλλιώς χαθήκαμε“. Και ήταν πράγματι αλήθεια εκείνες τις δύσκολες στιγμές, σαν ο Παπανικολής και το τσούρμο του να κράταγαν εκείνη την ώρα την τύχη της Επανάστασης στα χέρια τους… Στο τιμόνι του μπουρλότου ο Γιάννης Θεοφιλόπουλος από τα Λαγκάδια της Γορτυνίας Ανοιχτές οι μπουκαπόρτες στη μάσκα του ντελινιού! Μανουβράρει με τέχνη και χώνει το τσιμπούκι του μπουρλότου εκεί!

Ο Παπανικολής με τη μίτζα στα χέρια δίνει το πρόσταγμα! Τους γάντζους! Τους ρίχνουν, καργάρουν τα σχοινιά τους και σιγουράρουν έτσι το μπουρλότο πάνω στο ντελίνι! Πηδάνε στη σκαμπαβία και βάζουν στα λούκια τη φωτιά. Τινάζονται οι μίνες του μπαρουτιού και ξεπηδάνε οι φλόγες! Οι Τούρκοι που για μια στιγμή τα χάσανε, τρέχουν να λασκάρουν τα γούμενα όπως είχαν κάνει και την άλλη φορά για να απομακρύνθούν από το μπουρλότο μα εκείνο είναι καλά κολλημένο επάνω του και ξεσέρνεται μαζί του… Παίρνει φωτιά το πομπρέσο του ντελινιού και παύουν να βροντάνε τα κανόνια του Και συνεχίζει ο Νικόδημος στα “Απομνημονεύματά” του σελ 15 “….είς τοιούτον θέαμα νέαι φωναίς χαράς σηκώνονται από τα καράβια μας. Όμως οι Τούρκοι καταφέρνουν να σβήσουν τη φωτιά στο πομπρέσο. Ξαναρχίζουν τα κανόνια τους, τα ελληνικά τσούρμα παγώνουν Τα Τούρκικα ασκέρια από την ξηρά ζητωκραυγάζουν… αλλά… εφάνει εις την κόφαν του πρωραίου ιστού , ολίγον πυρ ανάπτον και αμέσως μετά ξεπετιούνται οι φλόγες μέσα από τα σπλάχνα του ντελινού, από τις ανοιχτές μπουκαπόρτες της πλώρης…”

Και είναι 27 του Μάη του 1821 ημέρα Παρασκευή και…  “ώρα 8.30 το πρωί που σωπαίνουν πάλι τα κανόνια και μήτε και η βροχή που άρχισε να πευτει δεν θα μπορούσε να το σώσει …και εκάστη κανονοθυρίς του, παριστά θέαμα καιομένου κλιβάνου!” η θαυμάσια περιγραφή του Νικόδημου! («Απομνημονεύματα Εκστρατειών και Ναυμαχιών» σ. 15). Και όπως γράφει και ο Jurien de la Graviere “Οι Έλληνες είχαν βρει το μυστικό του πολέμου“

Β.Μ., Μάιος 2020